مقعد (anus)، دهانه انتهای روده بزرگ و بعد از رکتوم است. در انتهای دستگاه گوارش قسمتی برای خروج مواد زائد و مدفوع وجود دارد که بخش انتهایی راست روده است و به آن مقعد یا آنال گفته میشود. رکتوم هم قسمت دیگری از دستگاه گوارش است که در بالای مقعد قرار دارد و مدفوع قبل از خروج، وارد محفظه رکتوم میشود.
عملکرد مقعد و رکتوم
دیواره مقعد به دلیل عبور مدفوع، حالت ارتجاعی دارد و توسط دو عضله به نام اسفنکتر داخلی و اسفنکتر خارجی کنترل میشود. عضلات اسفنکتر به ایجاد انقباض در دریچه مقعد و کنترل دفع کمک میکنند. البته یک دریچه غیر ارادی هم در داخل مقعد وجود دارد که پس از پر شدن رکتوم، مدفوع از طریق آن وارد کانال کوچک مقعد میشود. اما دریچه خارجی یک کانال کاملا ارادی است و تا زمانی که فرد اراده نکند، مدفوع خارج نمیشود، مگر اینکه آنال بیش از حد پر شده باشد.
ساختار مقعد چگونه است؟
مقعد یا آنال از لایههای سطحی بدن، از جمله پوست و بخشی از روده تشکیل میشود. پوشش رکتوم شامل بافت قرمز و مرطوبی است که حاوی غدد مخاطی است، دقیقاً مانند بقیه پوشش روده. پوشش رکتوم نسبتاً به درد حساس نیست، اما اعصاب مقعد و پوست خارجی مجاور به درد بسیار حساس هستند.
مرتبط: علت درد مقعدی زنان و مردان
دیواره آنال شامل غدد و رگهایی ایست که وظیفه خونرسانی به این بخش را به عهده دارند و به شدت در برابر فشار حساساند. زمانیکه به دلایل مختلف ناحیه مقعد تحت فشار قرار میگیرد، عروق دیواره مقعد آسیب دیده و منجر به بروز بیماریهای مختلف خواهند شد.
همچنین رعایت بهداشت این ناحیه مسئله بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود. مقعد ناحیه ای آلوده است و به همین دلیل پس از اجابت مزاج باید اطراف آن کاملا تمیز شود تا این آلودگی به دستگاه تناسلی راه پیدا نکند.
مشکلات و بیماریهای مقعد در زنان و مردان
گفتیم که این بخش از بدن به دلیل حساسیت زیاد مستعد بروز بیماریهای مختلف است. بخشی از این بیماریها میتوانند ریشه گوارشی داشته باشند و بخش دیگری به دلیل عدم رعایت بهداشت این ناحیه ایجاد میشوند. در ادامه شایع ترین مشکلات مقعدی را بررسی میکنیم:
بی اختیاری در دفع
بی اختیاری مدفوع و گاز، از دست دادن کنترل بر حرکات روده است. این عارضه میتواند برای مدت کوتاهی در طول حملات اسهال یا زمانی که مدفوع سفت در رکتوم قرار میگیرد (نهفتگی مدفوع) رخ دهد. بی اختیاری مدفوع مداوم میتواند در افرادی که دارای نقایص مادرزادی، آسیب به مقعد یا نخاع، افتادگی رکتوم (بیرون زدگی پوشش رکتوم از طریق مقعد)، زوال عقل، آسیب عصبی ناشی از دیابت، تومورهای مقعد یا آسیب به مقعد هستند ایجاد شود.
خارش مقعد
احساس خارش در مقعد یک مشکل بسیار شایع است که بسیاری از افراد به دلایل گوناگون آن را تجربه میکنند. البته اغلب پزشکان اختلال خاصی را به عنوان علت خارش مقعد تشخیص نمیدهند و خارش بدون درمان پس از مدتی از بین میرود. بسیاری از موارد دیگر خارش مقعد به دلیل مسائل بهداشتی است. از بین علل خاص، تنها علل نادری مانند بیماری التهابی روده و سرطان پوست اطراف مقعد جدی در نظر گرفته میشوند.
شقاق مقعدی
هرگونه ایجاد زخم و شکاف در پوست ناحیه آنال را با نام شقاق یا فیشر مقعدی میشناسند. این عارضه معمولا درد و ناراحتی زیادی برای افراد ایجاد میکند و در نوع مزمن تحمل علائم آزاردهنده آن غیر ممکن است.
مطلب مرتبط: شقاق چیست؟
پزشکان یکی از اصلیترین دلایل ایجاد این عارضه را یبوست و خشکی مدفوع میدانند. اگر بعد از دو هفته از شروع علائم این عارضه علائم شما بهبود پیدا نکرد، برای درمان شقاق مقعدی باید به دکتر متخصص مراجعه کنید.
بواسیر یا هموروئید
رگهای خونی دیواره مقعد اگر دچار آسیب و فشار شوند، ملتهب شده و به شکل زائدههای بواسیری بروز پیدا میکنند. بواسیر یا هموروئید یکی از شایعترین مشکلات نشیمنگاهی در سراسر دنیاست و حدودا 50% افراد به آن مبتلا میشوند.
این عارضه انواع مختلف و روشهای درمانی متفاوتی دارد، اما در حال حاضر عمل بواسیر با لیزر یکی از بهترین روشهای درمان این عارضه به شمار میرود.
کیست مویی
سینوس پیلونیدال یا کیست مویی کمر و باسن، به شکل یک برآمدگی در بالای خط سرین ایجاد میشود و معمولا با آبسه و عفونت همراه است. یکی از دلایل ایجاد بیماری کیست مویی، عدم رعایت بهداشت و اصلاح نکردن موهای این ناحیه میباشد.
وقتی مو به زیر پوست ناحیه دنبالچه برمیگردد، باعث ایجاد کیست مویی یا همان سینوس پیلونیدال میشود. معمولا تنها راه درمان کیست مویی جراحی است که در حال حاضر با استفاده از روش نوین لیزر هم این درمان قابل انجام است.
تنگی مقعدی
شایعترین علت تنگی مقعد، جراحی برای برداشتن هموروئید، زگیل مقعد یا فیستول است. جراحی میتواند بافت اسکار سفت ایجاد کند که منجر به تنگی میشود. علل دیگر عبارتند از بیماری التهابی روده مانند کرون، عفونت یا درمان پرتودرمانی سرطان در ناحیه باشد.
آبسه مقعدی
آبسه مقعد یا آنورکتال حفره ای پر از چرک است که در اثر حمله باکتریها به غده ترشح کننده مخاط در مقعد و رکتوم ایجاد میشود. سپس عفونت ایجاد شده باعث احساس درد و تورم در اطراف مقعد میشود. بهتر است درمان آبسه مقعدی و تخلیه چرک باید انجام شود، زیرا عفونت درمان نشده آبسه میتواند منجر به فیستول شود.
فیستول
فیستول مقعدی نوعی اتصال غیر طبیعی میان دو بافت از مقعد است که معمولا در نتیجه عفونت آبسه ایجاد میشود. برای درمان فیستول مقعدی هم جراحی با روشهای مختلف پیشنهاد میشود.
پرولاپس یا بیرون زدگی مقعد
پرولاپس رکتوم وضعیتی است که در آن بخشی یا تمام دیواره رکتوم از مقعد بیرون میزند. بیرون زدگی معمولاً به دلیل ضعیف شدن عضلات اسفنکتر و ماهیچههایی است که از راست روده محافظت میکنند.
سرطان مقعد
این عارضه به معنی رشد بی رویه سلولهای سالم بدن است که باعث ایجاد تومور میشوند و ممکن است باعث سرطانی شدن بافتهای مجاور هم شوند. برای درمان سرطان مقعد، از روشهای شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده میشود.
درمان بیماریهای مقعد
همانطور که در مقاله عنوان کردیم، بیماریهای مقعدی از انواع مختلفی ایجاد شده و روش درمان هر یک از عارضهها متفاوت است. برای تشخیص و درمان بیماری مقعد باید به متخصص جراح عمومی، جراح گوارش یا متخصص بیماریهای آنورکتال مراجعه کنید. هر یک از روشهای درمان دارویی، جراحی و لیزر بیماریهای مقعدی با توجه به نوع و شدت بیماری ممکن است توسط پزشک تجویز شود.
کلینیک پایتخت یکی از بهترین مراکز تشخیص و درمان بیماریهای مقعد و نشیمنگاه در تهران است که جهت تعیین وقت و مراجعه به کلینیک میتوانید با شماره 88870896-021 تماس بگیرید.
سلام.اقای دکتر من قبلا یه جوشی لبه مقعد داشتم ولی دست نزدم بهش خودش خوب شد.ولی الانم داخل مقعد که یخورده بازش میکنم یه گوشت اضافی ریزی هست.نمیدونم چیه!مشکل سازه ؟!
سلام
اگه براتون آزاردهنده نیست یا به مرور زمان بزرگتر نشده نیازی به نگرانی نیست
تماس 02188870896
سلام من یه جوش بزرگ دارم لبه مقعد که دردناکه دلیلش میتونه آبسه باشه؟ چه دکتری باید برم؟
سلام
بله آبسه مقعدی هم معمولا به شکل جوش دردناک ظاهر میشه اما بدون معاینه نظر قطعی نمیشه داد
تماس 02188870896
سلام از ناحیه سوراخ مقعد دست میزنم مثل استخوان اضافه ای لمس میکنم و درد هم داره علتش چیه
سلام
یعنی برآمدگی در داخل مقعد هست یا بیرون؟ ممکنه تورمی باشه که به هموروئید یا آبسه و غیره مربوط بشه
بدون معاینه نمیشه تشخیص درست داد 02188870896
سلام روزتون بخیر به تازگی متوجه شدم کنار سوراخ مقعد همسرم یه سوراخ دیگه ای هم هست آیا این طبیعیه؟!
سلام
خیر آیا ترشحات هم داره؟ ممکنه فیستول باشه
سلام. پوست نزدیک سوراخ مقعد رو ک با دست لمس میکنم همه کش میاد هم حس میکنم اون قسمت پوستش حالت جدا شده اس قشنگ با دست حس میشه آیا طبیعیه ؟تو دست ک فشار میدن انگار ی تیکه از پوست،اون قسمت جدا شده اس
سلام
درست متوجه نمیشم اما در صورتیکه علائم دیگهای ندارید احتمالا زیاد جدی نیست
سلام خسته نباشید ببخشید دکتر که این سوال رو میکنم من چند سال پیش یه پسری خوابید روم ولی از روی شلوار خوابید روم دقیق یادم نیست بخاطر همین اظطراب دارم خواستم بدونم اگه آلتش رو درون مقعدم میکرد دردی احساس میکردم یا متوجه میشدم رابطه داره ؟؟
مگه ممکنه درد احساس نکنید
سوالات عجیبی میپرسید
آیا رابطه مقعدی درد دارد
باسلام
وقتی درحین نشستن باشی دست به گردی مقعد بزنی همون پوست یاگوشت کش بیاد درحالت عادی هست دکترجان
سلام
متوجه نمیشم منظورتون پوست اطراف سوراخ مقعد هست؟
باسلام
درحین نشستن باشم دست میزنم به پوست اطراف سوراخ مقعدلمسش میکنم کش میاد نیازی به عمل داره
سلام
خیر
سپاسگزارم از راهنماییتون
با سلام من چند سالیه با یک ترنس رابطه دخولی مقعدی دارم. و تو این چند سال همش اصرار زیاد داره هر روز باهاش دخول کنم.دیگه خسته شدم.خواستم ببینم رابطه مقعدی برای مفعول اعتیاد اوره؟ اگه اره بدلیل تغییر سایزه ایا؟ اگه اره چیجوری میشه تنگش کرد دست از سرم برداره؟
سلام
ارتباطی به سایز نداره و اگر گرایششون این نوع رابطه هست کاری نمیشه کرد
سلام خسته نباشید رابطه مقعدی باعث درد میشود برای اولین بار یا هر چند بار دیگر ؟ لطفاً جواب دهید
سلام
بله تا حدی دردناک هست اما باید با روان کننده و به آرامی انجام بشه تا درد و فشار کم بشه
در کل هم این نوع رابطه توصیه نمیشه