شقاق یا فیشر مقعدی چیست و علائم و دلایل ایجاد شقاق؟

شقاق مقعد یک شکاف بیضی شکل کوچک در سر مقعد است که باعث درد و خون ریزی هنگام اجابت می شود. شقاق حاد، شکاف یا پارگی سطحی پوست مقعد است و درصورتیکه بهبود نیابد با گذشت زمان بیماری مزمن می‌شود. بیماری شقاق یا فیشر مقعد برای عموم مردم تقریبا یک چیز عادی است و افراد بسیاری به آن دچار می‌شوند، ولی غالبا با بواسیر که آن هم با درد و خون ریزی همراه است اشتباه گرفته می‌شود.

شقاق مقعد در همه سنین رخ می دهد و مختص گروه سنی خاصی نیست. همچنین میزان شیوع این بیماری در زنان و مردان تقریبا به یک اندازه است اما احتمال بروز شقاق در زنان بعد از زایمان بیشتر است. اکثر شقاق ها (۸۵ الی ۹۰ درصد) در پشت مقعد و ۱۰ الی ۱۵ درصد در جلو و برای تعداد معدودی هم جلو و هم عقب مقعد رخ میدهد. شقاقی که در محل دیگری واقع باشد مربوط به بیماری های دیگری است که باید بیشتر بررسی شود. در موارد بسیاری امکان درمان یا بهبود شقاق مقعد (فیشر مقعدی)با رعایت تغذیه و جلوگیری از یبوست، با مصرف مایعات و رژیم غذایی پرفیبر وجود دارد اما در صورت تکرار فشار باید احتمال عود مجدد و حتی مزمن شدن بیماری را در نظر گرفت.

خونریزی مقعدی 

در صورتیکه عمق ترک‌های ایجاد شده روی دیواره مقعد زیاد باشد، منجر به خونریزی در این ناحیه می‌شود. این خونریزی در انتهای راست روده اتفاق می‌افتد و برای بیمار قابل مشاهده است.

خارش و سوزش در ناحیه مقعد 

در اکثر مواقع، فرد مبتلا به شقاق یا فیشر مقعد ، درون مقعد احساس خارش و سوزش دارد که دلیل آن برخورد مدفوع و ترشحات آن با ترکهای موجود در دیواره مقعد است. اما باید در نظر داشت که احساس خارش و سوزش در همه موارد نشانه ابتلا به شقاق مقعدی نیست.

برآمدگی در ناحیه مقعد 

در مواردی که بیماری شقاق مقعد در طولانی مدت درمان نشود و یا تکرار شود، ممکن است منجر به بروز ضایعه‌ای در بیرون مقعد شود. اما برای تشخیص آن باید به پزشک مراجعه شود.

ترک اطراف مقعد 

اگر بیماری شقاق یا فیشر مقعدی مزمن شود، احتمال مشاهده شکاف‌ها در پوست بیرون مقعد هم وجود دارد.

مشاهده خون روی دستمال توالت 

از دیگر علائم این بیماری مشاهده خون روی دستمال است که معمولا بعد از اجابت مزاج و تحریک شقاق اتفاق می‌افتد.

در صورتیکه شقاق مقعد دیر تشخیص داده شود، مزمن شده و باعث ایجاد مشکلات جدی تری از قبیل تب، افزایش درد مقعد، تورم و سرخی مقعد و عفونت خواهد شد.

 

شقاق مقعد می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد که از جمله آن یبوست، اسهال، کم تحرکی، رابطه مقعدی، تنگی دریچه مقعد، بارداری و زایمان، خاراندن مداوم، بیش از حد تمیز کردن مقعد با دستمال زبر، کرون یا سرطان روده و بیماریهای مقاربتی است. عوامل ایجاد شقاق یا فیشر مقعدی یا بصورت مستقیم باعث ایجاد شقاق می‌شوند و یا عامل زمینه ساز این بیماری هستند. هرچند نمی‌توان نقش تغذیه و سبک زندگی را در ایجاد این بیماری نادیده گرفت.

اصلی‌ترین عامل شقاق مقعد معمولا زخم مجرای داخلی مقعد بخاطر اجابت سخت و خشک است, هر چند مدفوع نرم یا اسهالی هم میتواند باعث آن شود. زخم در این ناحیه با درد شدید همراه است و منجر به اسپاسم اسفنکتر و درنتیجه افزایش فشار روی عضله های اسفنکتر مقعد میشود که این خود باعث افت جریان خون به محل زخم و متعاقبا طولانی شدن دوره ی التیام زخم میشود. بنابراین اجابت های بعدی باعث درد بیشتر, اسپاسم بیشتر و قطعی بیشتر جریان خون به محل شده و این چرخه ادامه خواهد داشت. هدف روش های درمانی جلوگیری و توقف این چرخه جهت التیام زخم میباشد.

شقاق مقعد هم میتواند از نوع حاد (تازه ایجاد شده) یا مزمن (معمولا بیش از ۸ الی ۱۲ هفته) باشد. ظاهر شقاق حاد مانند یک زخم ساده روی مقعد است در حالیکه نوع مزمن دارای ورم و زخم عمیق تر بوده و متعاقبا درمان آن مشکل تر و در بعضی اوقات همراه با غده و بافت های اضافه درون مجرا به نام پاپیلای هیپرتروفی است.

بسیاری از مواقع بیمار یا حتی دکتر شقاق را به خاطر علایم مشابه با بواسیر اشتباه میگیرند و زمان از دست رفته بین تشخیص و درمان منجر به تبدیل شقاق به نوع مزمن شده و درمانش سخت تر میشود. ضمنا تشخیص اشتباه منجر به  دیگر بیماری های کشف نشده از قبیل عفونت های جدی یا حتی سرطان میگردد. از موارد کمیاب میتوان به شقاق از نوع ملتهب و برخی عفونت های مقعدی یا غده مانند بیماری کرون , کولین روده بزرگ , سفلیس , سل , سرطان خون , ایدز یا سرطان روده اشاره کرد. این بیماری ها منجر به شقاق غیر معمول , خارج از ناحیه ذکر شده میشوند و میتوانند بدون درد و غیر قابل درمان باشند.

Save