شقاق چیست؟ دلایل و علائم فیشر مقعد و تشخیص سریع

بیماری شقاق مقعدی یا فیشر (fissure) برای عموم مردم تقریبا یک چیز عادی است و افراد بسیاری هرچند وقت یکبار به نوع حاد آن دچار می‌شوند. شقاق حاد معمولا خود به خود یا با رعایت برخی نکات بهبود می یاید. اما در صورتی که عود مکرر داشته باشد، باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید. مبتلایان به این بیماری علائم دردناکی مثل درد و خونریزی هنگام حرکات روده ای و بعد از آن را تجربه می کنند. شقاق به دلیل علائم مشابه غالبا با بواسیر که آن هم با درد و خون ریزی همراه است اشتباه گرفته می‌شود، در حالی که این دو عارضه کاملا با هم متفاوت هستند. برای شناخت علائم و دلایل و نحوه تشخیص این بیماری در ادامه با ما همراه باشید:

شقاق چیست؟

شقاق یک پارگی یا شکاف بیضی شکل کوچک در سر مقعد است که باعث درد و خون ریزی هنگام اجابت مزاج می‌شود. در شقاق حاد، شکاف یا پارگی که در پوست مقعد ایجاد شده سطحی و کوچک است. اما درصورتی که این زخم سطحی بهبود نیابد، با گذشت زمان به فیشر مزمن تبدیل می‌شود. علت اینکه علائم فیشر برای بیمار دردناک و آزاردهنده است را می توان حساسیت بالا و وجود اعصاب زیاد در ناحیه مقعد دانست.

این عارضه در همه سنین رخ می‌دهد و مختص گروه سنی خاصی نیست. همچنین میزان شیوع شقاق در زنان و مردان تقریبا به یک اندازه است اما احتمال بروز آن در زنان بعد از زایمان بیشتر است. اکثر فیشرها (۸۵ الی ۹۰ درصد) در ئیواره پشت مقعد و ۱۰ الی ۱۵ درصد در جلو و برای تعداد معدودی هم جلو و هم عقب این ناحیه رخ می‌دهد. شقاقی که در محل دیگری واقع باشد مربوط به بیماری های دیگری است که باید بیشتر بررسی شود.

در موارد بسیاری امکان بهبود یا درمان فیشر مقعد با رعایت تغذیه و جلوگیری و درمان یبوست، مصرف مایعات و رژیم غذایی پرفیبر وجود دارد اما در صورت تکرار فشار باید احتمال عود مجدد و حتی مزمن شدن بیماری را در نظر گرفت و برای درمان اقدام کرد.

در صفحه مربوطه انواع روش های جراحی و درمان شقاق با لیزر و مراقبت های بعد از عمل را بررسی کرده ایم که برای دریافت اطلاعات جامع تر می توانید به آن مراجعه کنید.

فیلم نحوه ایجاد شقاق یا فیشر مقعدی

یکی از اصلی ترین عوامل شقاق، خشکی مدفوع و یبوست است که با ایجاد فشار در دیواره مقعد، باعث پارگی و زخم مقعد می‌شود. با مشاهده این ویدئو با نحوه ایجاد شقاق آشنا خواهید شد.

علائم شقاق مقعد

بیماری شقاق مقعد دارای علائمی است که در زیر به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم، اما در نظر داشته باشید که بروز این علائم صرفا به دلیل ابتلا به این عارضه نیست و بیماری حتما باید توسط پزشک تشخیص داده شود.

خونریزی مقعدی

در صورتیکه عمق ترک‌های ایجاد شده روی دیواره مقعد زیاد باشد، منجر به خونریزی در این ناحیه می‌شود. این خونریزی معمولا هنگام اجابت مزاج در انتهای راست روده اتفاق می‌افتد و برای بیمار قابل مشاهده است.

خارش و سوزش مقعد

در اکثر مواقع، فرد مبتلا به فیشر، درون مقعد احساس خارش و سوزش دارد که دلیل آن برخورد مدفوع و ترشحات آن با ترک های موجود در دیواره مقعد است. این علائم معمولا بعد از دفع افزایش می یابند اما باید در نظر داشت که احساس خارش و سوزش مقعد در همه موارد نشانه ابتلا به شقاق مقعدی نیست.

برآمدگی و ترک در ناحیه

در مواردی که بیماری شقاق مقعد در طولانی مدت درمان نشود و یا تکرار شود، احتمال مشاهده شکاف‌ها در پوست بیرون مقعد وجود دارد. همچنین ممکن است این عارضه منجر به بروز ضایعه‌ یا تگ پوستی در بیرون مقعد شود. اما برای تشخیص آن باید به پزشک مراجعه شود.

درد مقعد

یکی از شایع ترین نشانه های این بیماری، احساس درد مقعد هنگام دفع مدفوع و بعد از آن است. در برخی افراد این درد ممکن است تا چند ساعت بعد از دفع ادامه یابد.

ترشحات چرکی

خروج عفونت و ترشحات چرکی که معمولا در شقاق مزمن شایع است، به معنی عفونت زخم فیشر است و برای درمان آن باید زودتر به پزشک مراجعه کنید.

مشاهده خون روی دستمال توالت

از دیگر علائم این بیماری مشاهده خون روی دستمال است که معمولا بعد از اجابت مزاج و تحریک این ناحیه اتفاق می‌افتد. در صورتیکه این بیماری دیر تشخیص داده شود، مزمن شده و باعث ایجاد مشکلات جدی تری از قبیل تب، افزایش درد مقعد، تورم و سرخی مقعد و عفونت خواهد شد.

انواع بیماری شقاق

انواع فیشر بر حسب مدت زمان درگیری فرد با بیماری تعیین می‌شود. شقاق مقعد هم میتواند از نوع حاد (تازه ایجاد شده) یا مزمن (معمولا بیش از ۸ الی ۱۲ هفته) باشد. ظاهر شقاق حاد مانند یک زخم ساده روی مقعد است در حالیکه نوع مزمن دارای ورم و زخم عمیق تر بوده و متعاقبا درمان آن مشکل تر و در بعضی اوقات همراه با غده و بافت های اضافه درون مجرا به نام پاپیلای هیپرتروفی است.

شقاق حاد

در صورتی شقاق در نوع حاد دسته بندی می‌شود که فرد برای اولین بار در معرض این عارضه قرار گرفته باشد. همچنین اگر کمتر از 12 هفته از بروز شقاق گذشته باشد، بیماری در نوع حاد دسته بندی می‌شود.

در این حالت زخم فیشر، تنها بریدگی طولی است و عمق زیادی ندارد که با مراجعه به صفحه عکس شقاق مقعدی می‌توانید تصاویر واضحی از این عارضه را مشاهده کنید. این نوع بیماری با خونریزی و درد ناگهانی ظهور می‌کند.

شقاق مزمن

در حالتی که از بروز این زخم بیش از 12 هفته گذشته باشد، بیماری در نوع مزمن دسته بندی شده و در این نوع عارضه، زخم فیشر عمیق تر شده و حتی به عضله اسفنکتر می‌رسد. احتمالا لبه های زخم نیز برجسته می‌شود. در این مورد می‌توان گفت عامل شقاق مزمن بی توجهی به نوع حاد این بیماری است که موجب پیشرفت و گسترده تر شدن عارضه می‌شود و مراحل درمان شقاق مزمن به مراتب سخت تر است.

دلایل شقاق یا فیشر چیست؟

این عارضه می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد که از جمله آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• یبوست
• اسهال
• کم تحرکی
• رابطه مقعدی
• تنگی دریچه مقعد
• بارداری و زایمان
• خاراندن مداوم
• بیش از حد تمیز کردن مقعد با دستمال زبر
• کرون یا سرطان روده
• بیماریهای مقاربتی

عوامل ایجاد شقاق یا فیشر مقعدی یا بصورت مستقیم باعث ایجاد این عارضه می‌شوند و یا عامل زمینه ساز این بیماری هستند. هرچند نمی‌توان نقش تغذیه و سبک زندگی را در ایجاد این بیماری نادیده گرفت.

اصلی‌ترین عامل این بیماری مقعدی معمولا زخم مجرای داخلی مقعد بخاطر اجابت سخت و خشک است, هر چند مدفوع نرم یا اسهالی هم میتواند باعث آن شود. زخم در این ناحیه با درد شدید همراه است و منجر به اسپاسم اسفنکتر و درنتیجه افزایش فشار روی عضله های اسفنکتر مقعد می شود که این خود باعث افت جریان خون به محل زخم و متعاقبا طولانی شدن دوره التیام زخم میشود.

بنابراین اجابت های بعدی باعث درد بیشتر، اسپاسم بیشتر و قطعی بیشتر جریان خون به محل شده و این چرخه ادامه خواهد داشت. هدف روش های درمانی جلوگیری و توقف این چرخه جهت التیام زخم میباشد.

گاهی بیمار یا حتی دکتر فیشر را به خاطر علایم مشابه با بواسیر اشتباه میگیرند و زمان از دست رفته بین تشخیص و درمان منجر به تبدیل فیشر به نوع مزمن شده و درمانش سخت تر می‌شود. ضمنا ممکن است تشخیص اشتباه منجر به دیگر بیماری‌های کشف نشده از قبیل عفونت های جدی گردد.

از موارد کمیاب میتوان به شقاق از نوع ملتهب و برخی عفونت های مقعدی یا غده مانند بیماری کرون, کولون روده بزرگ, سفلیس, سل, سرطان خون, ایدز یا سرطان روده اشاره کرد. این بیماری ها منجر به شقاق غیر معمول, خارج از ناحیه ذکر شده میشوند و میتوانند بدون درد و غیر قابل درمان باشند.

به چه دکتری مراجعه کنیم؟

اگر متوجه علائم غیر عادی مثل احساس درد و سوزش در هنگام دفع یا مشاهده خون در مدفوع شدید، حتما برای بررسی علت به دکتر متخصص مراجعه کنید. با توجه به شباهت علائم شقاق و بواسیر، مراجعه به پزشک متخصص برای تشخیص قطعی این بیماری ضروری است.

توصیه می کنیم که برای پیشگیری از اتلاف وقت و هزینه و همچنین تشخیص و درمان درست، به دکتر جراح عمومی یا متخصص جراح گوارش یا بیماری های کلورکتال مراجعه کنید. زیرا پزشک عمومی فقط قادر به تشخیص این عارضه است و اگر به درمان‌های پزشکی نیاز داشته باشید، پزشک جراح که تبحر کافی در این رمینه را دارد می تواند به شما کمک کند.

برای آشنایی با نحوه انتخاب بهترین دکتر شقاق (فیشر) می‌توانید به صفحه مربوطه مراجعه کنید.

راه‌های معاینه و تشخیص فیشر

دکتر شقاق در مرحله اول بطور کامل سوابق و علائم شما را بررسی می‌کند و سپس برای اطمینان معاینه بالینی انجام می‌دهد. معمولا بیمار به دلیل درد زیاد اجازه معاینه انگشتی را به پزشک نمی‌دهد. اگر پزشک با معاینه بالینی قادر به تشخیص قطعی این عارضه نباشد، از روش های زیر برای معاینه دیجیتال مقعد کمک می‌گیرد.

کولونوسکوپی: در این روش از یک لوله باریک که سر آن یک دوربین است برای معاینه دیجیتال روده بزرگ و بررسی سایر بیماری های روده استفاده می شود.

آنوسکوپی: مشاهده راست روده و مقعد با استفاده از یک لوله کوتاه و باریک برای معاینه واضح این ناحیه.

سیگموئیدوسکوپی: بررسی قسمت انتهایی روده بزرگ برای معاینه سایر بیماری‌های مقعدی با استفاده از یک لوله باریک و کاملا انعطاف پذیر.

درمان شقاق (فیشر مقعد)

برای درمان شقاق روش‌های گوناگونی وجود دارد. در مراحل اولیه معمولا از درمان‌های خانگی و دارویی مثل پماد شقاق توصیه می‌شود، اما در صورت عدم موفقیت با توجه به نوع و حاد بودن بیماری، روش جراحی و یا درمان شقاق با لیزر پیشنهاد می‌شود.

مطلب مرتبط: جراحی شقاق یا فیشر

برای تعیین روش درمان دارویی یا تهاجمی شقاق، حتما باید به پزشک متخصص مراجعه نمایید تا با انتخاب روش مناسب، احتمال عود مجدد بیماری به حداقل برسد. با مشاهده این ویدئو با مراحل ایجاد شقاق و روش‌های مختلف درمان آشنا خواهید شد.

اگر در ذهن شما سوالاتی درباره هزینه‌های درمان شقاق ایجاد شده و یا در این باره دچار نگرانی شده‌اید، با مراجعه به صفحه هزینه درمان شقاق با لیزر می‌توانید پاسخ سوالاتتان را دریافت کنید.

سایر روش‌هایی که بعد از معاینه توسط پزشک و تشخیص نوع و شدت پیشرفت بیماری برای درمان شقاق یا فیشر مقعد پیشنهاد می‌شود:

• اسفنکتروتومی یا بوتاکس شقاق
• درمان خانگی شقاق(فیشر)
• داروی شقاق
• درمان شقاق با روش طب سنتی

سوالات متداول بیماران درباره شقاق