آبسه مقعدی چیست؟ علائم، علت [درمان خانگی و جراحی]

اگر غده‌های اطراف مقعد به هر دلیلی مسدود شوند، التهاب، عفونت و تورم ایجاد شده و این تجمع عفونت منجر به ایجاد آبسه در ناحیه مقعد می‌گردد. این عارضه در ناحیه اطراف مقعد رخ می‌دهد ولی ممکن است دقیقاً در ناحیه سوراخ مقعدی و یا بطور عمیق در انتهای راست روده یا رکتوم ایجاد گردد. از مهم‌ترین نشانه‌های آبسه مقعدی می‌توانیم به درد شدید در لبه مقعد، قرمزی و التهاب بافت‌های اطراف مقعد، ورم در لب مقعد و تب اشاره کنیم.

آبسه مقعدی چیست؟

آبسه مقعدی یا پری‌آنال مجموعه‌ای موضعی از چرک در فضاهای پری رکتوم است. این عارضه معمولاً از کریپت مقعدی منشا می‌گیرد و علائم آن‌ درد و تورم قرمز رنگ است. تشخیص در درجه اول با معاینه و سی تی یا ام آر آی لگن برای آبسه‌های عمیق تر است. این بیماری ممکن است در فضاهای مختلف اطراف راست روده و رکتوم قرار داشته باشد و می‌تواند سطحی یا عمیق باشد. آبسه پری‌آنال سطحی است و نزدیک به سطح پوست ایجاد می‌شود.

مرتبط: فیستول چیست؟

آبسه ایسکیورکتال عمیق‌تر است و در سراسر اسفنکتر به فضای ایسکیورکتال (عضلات اسفنکتر مقعدی) امتداد می‌یابد. ممکن است به سمت طرف مقابل نفوذ کند و آبسه “نعل اسبی” را تشکیل دهد. آبسه بالای لواتور آنی کاملا عمیق است و ممکن است تا اندام‌های شکمی گسترش یابد. این نوع اغلب ناشی از دیورتیکولیت یا بیماری التهابی لگن است.

انواع آبسه مقعد

آبسه‌های آنورکتال بر اساس محل آناتومیک آن‌ها طبقه بندی می‌شوند. موارد زیر رایج ترین مکان‌ها هستند:

پری‌آنال: شایع ترین نوع آبسه مقعدی هستند که تقریباً 60 درصد موارد گزارش شده را تشکیل می دهند. این مجموعه سطحی از مواد چرکی در زیر پوست کانال مقعد قرار دارند و اسفنکتر خارجی را عرضی نمی‌کنند.

ایسکیورکتال: شایع‌ترین نوع بعدی هستند و زمانی ایجاد می‌شوند که چروک از اسفنکتر خارجی مقعد به فضای ایسکیورکتال عبور کند. آبسه مقعدی ایسکیورکتال ممکن است به سمت طرف مقابل عبور کند و به اصطلاح آبسه نعل اسبی را تشکیل دهد.

بین اسفنکتریک: سومین نوع شایع، ناشی از چرک بین اسفنکترهای داخلی و خارجی مقعد است. آن‌ها ممکن است به طور کامل در داخل کانال مقعد قرار بگیرند و منجر به درد شدید شوند و تنها با معاینه مقعدی دیجیتال یا آنوسکوپی قابل تشخیص هستند.

فوق بالابر: نوع کمتر شایع از چهار نوع اصلی، ممکن است از امتداد سفالدی آبسه مقعدی بین اسفنکتریک بالای عضله بالابرنده یا از امتداد دمی یک فرآیند چرکی شکمی (مانند آپاندیسیت، بیماری دیورتیکولی، سپسیس زنانه) به فضای فوق بالابر ایجاد شوند. این عارضه‌ها ممکن است با استفاده از توموگرافی کامپیوتری (CT) تشخیص داده شوند و باعث درد لگن و رکتوم می‌شوند.

آبسه به چه علت ایجاد می‌شود؟

این بیماری می‌تواند بر اثر علت‌های مختلفی روی دهد و همان طور که می‌دانید آبسه به معنی تجمع چرک و عفونت در ناحیه مقعد است. این عفونت می‌تواند به دلیل وجود برخی از باکتری‌های شایع یا برخی از قارچ ‌ها روی دهد. دو باکتری استافیلوکوک و اشرشیاکولی، شایع‌ترین باکتری‌های عامل آبسه مقعدی هستند. این عفونت‌ها می‌توانند از راه برقراری رابطه جنسی مقعدی و غیره منتقل شوند. البته این عارضه می‌تواند در اثر عوامل و بیماری‌های دیگری ایجاد شود، که از جمله آنها می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• کولیت
• استفاده از داروهایی مانند پردنیزون
• ایدز
• بارداری
• سل
• آپاندیسیت
• شقاق مقعدی
• قرار دادن اجسام خارجی در داخل مقعد
• بیماری‌‌های مقاربتی
• بیماری روده التهابی مانند بیماری کرون یا کولیت زخمی
• دیابت
• دیورتیکولیت
• بیماری التهابی لگن (PID)

اصلی‌ترین علائم آبسه

علائم شایع آبسه مقعدی تورم در اطراف مقعد و درد ثابت و ضربان دار همراه با التهاب است. درد ممکن است با حرکات روده، سرفه و نشستن تشدید شود. علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یبوست
• ترشح چرک از راست روده و مقعد
• خستگی، تب، تعریق شبانه و لرز
• قرمزی، بافت دردناک و سفت شده در ناحیه مقعد

آبسه در نوزادان، اغلب به صورت یک توده متورم، قرمز و حساس در لبه مقعد ظاهر می‌شود. شیرخوار ممکن است از ناراحتی بداخلاق و تحریک پذیر باشد اما معمولا علائم دیگری وجود ندارد.

معاینه و تشخیص

بعد از مراجعه به پزشک، گرفتن شرح حال دقیق از بیمار در مورد علائم آنورکتال و سابقه پزشکی گذشته و به دنبال آن معاینه فیزیکی ضروری است. علائم ظاهری که منجر به تشخیص آبسه پری رکتوم می‌شود شامل تب، قرمزی، تورم و حساسیت به لمس است. با این حال، در حالی که اکثر آبسه‌های مقعدی در قسمت بیرونی پوست اطراف مقعد قابل مشاهده هستند، مهم است که انواع بدون علائم ظاهری این عارضه هم تشخیص داده شود. زیرا بسیاری از مبتلایان فقط با شکایت از درد یا فشار مقعدی به ما مراجعه می‌کنند.

ارتباط آبسه مقعدی و فیستول مقعدی

فیستول مقعدی را می‌توان ارتباطی غیر طبیعی میان دو بافت تعریف نمود، در مورد فیستول مقعدی این ارتباط ایجاد شده معمولا بین پوست اطراف مقعد و دهانه داخلی مقعد است اما علائم فیستول مشابه آبسه مقعدی است. در مورد ارتباط این دو بیماری می‌توان گفت در صورتی که پس از تخلیه چرک از آبسه مقعدی دهانه آن بسته نشود ممکن است به فیستول مبدل گردد.

در واقع در این صورت یک ارتباط غیر طبیعی میان پوست و قسمتی از روده ایجاد شده که موجب می‌شود باکتری‌های داخل مقعد به سطح پوست راه پیدا کرده و زخم مجدداً عود نماید و باعث شود هر چند مدت یکبار آبسه و جوش‌های چرکی در اطراف این ناحیه ایجاد شوند.

درمان آبسه مقعدی بدون جراحی ممکن است؟

گاهی اوقات آبسه می‌تواند بدون درمان به خودی خود تخلیه شود یا بسیار کوچک باشد و نیازی به جراحی نداشته باشد. در صورتی که چرک ایجاد شده خود به خود تخلیه نشود، امکان درمان آبسه مقعدی بدون جراحی وجود ندارد و نیاز به تخلیه توسط پزشک می‌باشد. جراحی اغلب تنها راه برای درمان عفونت آبسه و برداشتن تمام بافت عفونی است.

فیلم عمل جراحی آبسه

یک برش در پوست نزدیک مقعد ایجاد می‌شود تا عفونت تخلیه شود. این کار را می‌توان در مطب پزشک با بی حسی موضعی یا در اتاق عمل تحت بیهوشی عمیق تر انجام داد. بستری شدن در بیمارستان و مصرف آنتی بیوتیک‌ها ممکن است برای بیماران مستعد ابتلا به عفونت‌های مهم تر، مانند بیماران دیابتی یا بیمارانی که ایمنی آنها کاهش یافته است، مورد نیاز باشد.

البته درمان آبسه با لیزر که در کلینیک پایتخت در زمانی کمتر از نیم ساعت و با بی حسی موضعی انجام می‌شود یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان این عارضه است. لیزر آبسه بدون بیهوشی و بدون اینکه بیمار درد و خونریزی را احساس کند انجام می‌شود.

مرتبط: لیزر فیستول

مراقبت‌های خانگی بعد از جراحی آبسه

پس از جراحی آبسه، افراد می‌توانند اقداماتی را برای تکمیل دوره بهبودی خود و پیشگیری از عود مجدد آبسه در خانه انجام دهند. در این مرحله جهت جلوگیری از عفونت لازم است بیمار روزی 2 الی 3 بار به مدت 15 دقیقه در تشت آب گرم حاوی چند قطره بتادین بنشیند تا علاوه بر کمک به درمان سریع‌تر از ایجاد عفونت جلوگیری شود. در کنار موارد ذکر شده ممکن است پزشک مصرف داروهای چرک خشک کن تزریقی و خوراکی یا داروهای مسکن را نیز توصیه نماید.

اجتناب از یبوست یکی دیگر از گام‌های مهم منبع مورد اعتماد برای به حداقل رساندن ناراحتی در حین بهبودی است. افراد می‌توانند عملکرد سالم روده را با موارد زیر تقویت کنند:

• نوشیدن آب فراوان
• خوردن غذاهای پر فیبر
• اجتناب از غذاهای فرآوری شده
• نرم کننده های مدفوع را امتحان کنید

راه‌های پیشگیری

بهترین روش‌های پیشگیری از آبسه‌های مقعدی رعایت نکات بهداشتی و تغذیه ای است. که از جمله آنها می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:

• جلوگیری از ابتلا به یبوست با مصرف زیاد آب و سبزیجات حاوی فیبر
• شستشوی مقعد با استفاده آب گرم
• اجتناب از ایستادن و نشستن به مدت طولانی
• اجتناب از اجابت مزاج با زور و فشار
• اجتناب از نشستن در محیط های مرطوب و خیس

سوالات متداول آبسه مقعد