فیستول مقعدی چیست؟

فیستول مقعدی یکی از بیماری‌های مقعدی حاد و دردناک است که به ایجاد مجرایی غیر طبیعی میان دو بافت از بدن اطلاق می‌شود و می‌تواند بافت‌های مختلفی از بدن را به یکدیگر متصل نماید. در واقع زمانی که یک مجرا ناحیه آنال یا مقعد و بخشی از روده را به یکدیگر متصل کند، شما به فیستول مقعدی مبتلا شده اید. در این مقاله قصد داریم به بررسی کامل اینکه فیستول چیست و چه علائمی دارد؟ علت و نحوه درمان فیستول بپردازیم:

فیستول چیست؟

فیستول مقعدی (anal fistula) یکی از انواع فیستول‌هایی است که می تواند در بدن ایجاد گردد. در اثر این بیماری مجرایی بر روی سطح پوست اطراف مقعد ایجاد می‌شود که معمولاً یک طرف دیگر این مجرا به روده بزرگ راه دارد. البته مجراهای فیستول می تواند بخش های مختلف روده و مقعد را به هم متصل کند که با توجه به محل اتصال، نوع فیستول هم متفاوت است.

فرضیه cryptoglandular بیان می‌کند که عفونت از غدد کانال مقعد شروع می‌شود و به سمت دیواره عضلانی اسفنکترهای مقعدی پیشرفت کرده و باعث ایجاد آبسه مقعدی و در نهایت فیستول می‌شود.

The cryptoglandular hypothesis states that an infection begins in the anal canal glands and progresses into the muscular wall of the anal sphincters to cause an anorectal abscess.

emedicine.medscape.com

با توجه به اینکه فیستول یک بیماری عفونی است، بهتر است در اولین فرصت برای درمان آن اقدام کنید. زیرا با تاخیر در درمان این عارضه و پیشرفت عفونت ممکن است تعداد مسیرهای فیستول بیشتر شود که در اینصورت درمان آن بسیار سخت تر و پیچیده تر خواهد بود.

مطلب مرتبط: درمان فیستول با لیزر و بدون جراحی

فیلم فیستول مقعدی

رابطه فیستول و آبسه مقعدی

غدد بسیاری در اطراف ناحیه مقعد وجود دارند، وظیفه این غدد ترشح موادی به داخل روده می باشد و بسته به نوع موادی که تولید می کنند می توانند نقش های مختلفی در سلامت بدن داشته باشند. دهانه این غدد به داخل روده باز می‌شود اگر به هر دلیلی این دهانه غدد مسدود شوند، غده ها دچار عفونت شده و آبسه مقعدی رخ می‌دهد.

در صورتی که آبسه مقعدی درمان نشود، میزان عفونت آن شدت یافته و به سطح پوست نیز راه پیدا می‌کند، در واقع می‌توان گفت زمانی که عفونت این غدد به سطح پوست اطراف مقعد راه پیدا می‌کند، مجرایی ایجاد می‌شود، که فیستول مقعدی نام دارد. در نتیجه این عارضه به دنبال آبسه مقعدی رخ میدهد اما تبدیل آبسه به این عارضه همیشگی نیست بلکه می توان گفت در حدود 50% موارد مبتلایان به آبسه، به فیستول مقعدی نیز مبتلا می شوند.

علت بوجود آمدن فیستول مقعدی

مهمترین علت ایجاد این بیماری، ابتلا به آبسه می باشد. البته این بیماری در صورتی که درمان آبسه ناقص باشد روی میدهد. یعنی تا زمانی که عفونت ایجاد شده ناشی از آبسه بطور کلی درمان نشود، خطر ابتلا به این بیماری همچنان وجود دارد. از سایر علل کمتر شایع بروز این بیماری می توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• بیماری کرون (بیماری التهابی روده)
• بیماری دیورتیکولیت (عفونت کیسه های کوچک روده)
• هیدرآدنیت چرکی (نوعی بیماری پوستی که موجب عفونت غدد عرق شده و آبسه را به همراه دارد)
• عوارض جراحی در نزدیکی مقعد
• سرطان رکتوم
• ضربه و تروما (ضربه می تواند باعث تغییر شکل سلولی شده و زخم و آسیب به بافت را به همراه داشته باشد)
• سل
• بیماری های جنسی یا همان عفونت های منتقله از راه برقراری ارتباط جنسی ( مثل بیماری های سیفلیس و کلامیدیا)
• HIV

علائم فیستول مقعدی

مجرای ایجاد شده ناشی از فیستول باعث می‌شود، عفونت های روده ای به زیر سطح پوست نفوذ کرده و بیمار هرچند مدت یکبار عفونت، ترشح و آبسه در محل عارضه را تجربه نماید. نشانه های معمول آبسه شامل درد آنورکتال، ورم، سلولیت اطراف مقعد (قرمزی پوست) و تب می‌باشد و بعضی اوقات هم خونریزی مقعد، علائم ادراری مانند ادرار دردناک و ترشح ماده ای بدبو و چرکی از مقعد مشاهده می‌شود.

بیمارانی که دچار این مشکل هستند معمولا سابقه آبسه مقعدی داشته اند و از علائمی مانند درد آنورکتال، تخلیه پوست اطراف مقعد، خارش و بعضی مواقع خونریزی رنج می‌برند. از سایر نشانه های آبسه مقعدی می توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• تغییر رنگ پوست در اطراف ناحیه آبسه
• درد همزمان با دفع مدفوع یا پس از آن
• وجود یک برجستگی سفت و دردناک
• خارش مقعد

آزمایشات و نحوه تشخیص بیماری فیستول

معاینه جسمی همراه با بررسی سابقه دقیق بیمار از لحاظ علائم آنورکتالی ضروری هستند. نشانه هایی از قبیل تب، قرمزی، ورم و نرمی حاکی از آبسه می‌باشند. ضمنا هرچند اکثر آبسه ها روی پوست بیرونی مقعد قابل مشاهده اند ولی باید خاطرنشان کرد در بعضی موارد به غیر از درد مقعد هیچ نشانه  ظاهری وجود ندارد.

همچنین انواع فیستول بسته به محلی که ایجاد می شود متفاوت است و ممکن است علائم گوناگونی ایجاد کند.

در آزمایش فیستول مقعدی، بخش خارجی که مدفوع یا خون از آن خارج میشود قابل رویت است و بافت متورم در بخش خارجی دال بر فیستول رسیده و کامل است ولی در بعضی مواقع این عارضه خود بخود بسته می شود و تخلیه متناوب میشود که در این حالت تشخیص آن در زمان معاینه مشکل میشود.

اکثر آبسه ها و فیستول‌های مقعدی براساس معاینه ی پزشکی تشخیص داده می شوند ولی بعضی اوقات مطالعات بیشتری لازم است. امروزه برای تشخیص آبسه های عمیق و نعلی و مشاهده شیار فیستول از سونوگرافی اندوآنال دو بعدی و سه بعدی استفاده می‌شود.

در این حالت برای دقت بیشتر به مسیر فیستول آب اکسیژنه تزریق می‌شود. سی تی اسکن هم برای بیمارانی که دچار عفونت حاد شده اند یا مشکلات پزشکی دیگری با علائم مشابه دارند (مثل بیماری کرون) راه حل مناسبی است. ام آر آی هم دقت بالای ۹۰ درصدی دارد تا شیار این بیماری مشخص شود. همچنین در مواردی ممکن است پزشک انجام کونولوسکوپی را تجویز نماید که در این صورت از یک لوله انعطاف پذیر دارای دوربین و متصل به مانیتور برای مشاهده روده استفاده می‌شود.

نحوه درمان فیستول

اولین راهکار درمان بیماری هایی عفونی مانند فیستول مصرف داروهای آنتی بیوتیک است. برای درمان قطعی این بیماری از راهکارهای تهاجمی تری مثل جراحی استفاده می‌شود. در واقع می‌توان گفت در گذشته تنها راهکاری که برای درمان فیستول استفاده می‌شد، انجام جراحی بود که به روش های مختلفی انجام می پذیرفت اما جراحی می توانست صدمات جبران ناپذیری را به عضله اسفنکتر وارد نماید که بی اختیاری مدفوع را به همراه داشت، در نتیجه می توان گفت انجام جراحی به طور کامل منسوخ شده است.

البته انتخاب دکتر متخصص فیستول که تجربه کافی در این زمینه را داشته باشد، تاثیر بسیار زیادی در نتیجه درمان این بیماری دارد.

امروزه برای درمان این بیماری از روش های مدرن و بی دردسرتری مانند لیزر استفاده می شود. لیزر بدون ایجاد درد و خونریزی و در کمترین زمان ممکن این بیماری را درمان نموده و از نظر هزینه های درمان نیز به صرفه تر است. به علاوه انجام لیزر امکان ابتلا به سایر عفونت ها را کاهش داده و چون آسیبی به عضله اسفنکتر وارد نمیشود، بیمار دچار بی اختیاری نخواهد شد. درمان فیستول با لیزر احتمال عود بیماری را به شدت کاهش می دهد.

عوارض فیستول

این بیماری ماهیتی پیشرونده دارد، به این معنی که با گذشت زمان پیشرفت کرده و علائم بیشتری ظاهر شده و یا این نشانه‌ها تشدید می‌شوند. حال وقتی به درمان این بیماری بی توجهی می‌کنید، عوارض فیستول ظاهر میشوند. این عوارض عبارتند از :

• بیشتر شدن مسیرهای فیستول : وقتی عفونت فیستول به مدت طولانی درمان نمیشود، به بافت های اطراف نفوذ میکند و همین امر هم باعث می شود تعداد مجراهای فیستول افزایش یابد. یا طول مسیر آن تا چند برابر افزایش یابد و دیگر اعضای بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهد. وقتی این اتفاق می افتد خیلی طبیعی است که  درمان فیستول به مراتب پیچیده تر و سخت تر شود.
• افزایش عفونت : وقتی عفونت برای مدت طولانی باقی می ماند،تکثیر میشود و حتی ممکن است به خون راه یابد. این وضعیت به شدت خطرناک بوده و وضعیتی اورژانسی محسوب میشود. پیشرفت عفونت بافت های سالم بدن را از بین برده که به دنبال آن درد بیماری نیز تشدید خواهد شد.

 هشدار: پیشرفت زیاد عفونت می‌تواند بافت بدن را از بین ببرد و حتی در کهنسالان و افراد که به بیماری‌هایی مثل دیابت مبتلا هستند، منجر به مرگ شود. 

پیشگیری

راه پیشگیری دقیقی برای درمان فیستول وجود ندارد اما با توجه به اینکه مهمترین علت بروز این عارضه، ایجاد آبسه می باشد می توان با راهکارهایی از بروز آبسه پیشگیری نمود. رعایت رژیم غذایی سالم خطر ابتلا به یبوست و اسهال مزمن را کاهش داده و از بروز آبسه جلوگیری می‌کند. به علاوه رعایت بهداشت فردی و پرهیز از برقراری رابطه جنسی مقعدی امکان انتقال آلودگی و عفونت را به شدت کاهش می‌دهد.

پس به طور کلی می توان گفت تنها راه پیشگیری از فیستول مقعدی اولاً جلوگیری از ابتلا به آبسه و دوماً درمان کامل و سریع آبسه در صورت ابتلا به آن می‌باشد.

سوالات متداول درباره فیستول