علت یبوست چیست؟ علائم، عوارض و درمان یبوست مزمن

یبوست یکی از شایع ترین عارضه های گوارشی است که افراد در هر سنی ممکن است گاه به گاه به آن دچار شوند و عارضه یبوست در کودکان و زنان باردار هم قابل مشاهده است. در واقع یبوست حالتی است که در آن حرکات روده و اجابت مزاج از حد نرمال کمتر است و به عنوان یک مشکل عمومی شناخته می‌شود که قابل پیشگیری و درمان است.

درمان‌های خانگی و تغییر شیوه زندگی اغلب می‌تواند به رفع این عارضه کمک کند، اما گاهی اوقات ممکن است به مراقبت و روش های پزشکی نیاز باشد. همچنین اگر این عارضه طولانی شود تبدیل به یبوست مزمن شده و ممکن است منجر به مشكلات جدی‌تری شود كه در اين صورت نياز به انجام آزمايش و مداخله‌ پزشك و به ندرت جراحي پيدا می‌كند.

در ادامه به بررسی دلایل، عوارض و راه های پیشگیری و درمان یبوست خواهیم پرداخت:

یبوست چیست؟

کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته، از نظر فنی، تعریف یبوست است. با این حال، تعداد دفعات دفع در هر فرد بسیار متفاوت است. برخی از افراد چندین بار در روز اجابت مزاج دارند در حالی که برخی دیگر فقط یک تا دو بار در هفته اجابت مزاج انجام می دهند.

برای يكي يبوست يعني تعداد كم اجابت مزاج و برای ديگری مدفوع سفت و خشک و عبور سخت است كه مستلزم فشار آوردن و درد هنگام عبور است.

برای عده دیگری هم حس تخليه نشدن كامل و نارضايتي از اجابت مزاج به معنی یبوست است. این عارضه معمولا با باد كردن و نفخ شکم،‌ تهوع خفيف و گرفتگی عضلات همراه است كه كلا پس از بيرون رفتن رفع می‌شوند.

عملكرد عادی روده‌ چگونه است؟

وظيفه‌ روده و ركتوم (روده بزرگ) جدا كردن آب و الكتروليت های خاص از مدفوع و سپس نگهداري آن قبل از دفع مي‌باشد. اصطلاح “عادی” می‌تواند معنای بسيار وسيعي داشته باشد ولي در كل می‌توان گفت اجابت بايد حداقل هر سه روز يک بار و نه بيش از سه بار در روز رخ دهد.

مدفوع بايد به راحتي دفع شود و نيازی به فشار زياد از حد نداشته باشد و در آخر شخص بايد پس از اجابت حس تخليه كامل داشته باشد. اين باور كه اجابت هر روز لازم است اصلا درست نيست و منجر به نگراني های بيهوده و استفاده بيش از حد ملين می‌شود.

علائم نشان دهنده یبوست

اگر چه هر فردی ممکن است تجربه ی متفاوتی از علائم را داشته باشد اما موارد زیر شایع ترین علائم یبوست هستند:

کمتر از سه بار اجابت مزاج در هفته
دفع مدفوع سفت یا خشک
زور زدن یا درد در هنگام اجابت مزاج
احساس سیری، حتی پس از اجابت مزاج

به نقل از www.healthline.com

مؤسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی (NIDDK) توصیه می‌کند در صورت برطرف نشدن علائم یا مشاهده موارد زیر به دنبال مشاوره پزشکی باشید:

خونریزی از راست روده
خون در مدفوع
درد مداوم شکم
درد در قسمت پایین کمر
احساس به دام افتادن گاز
استفراغ
تب
کاهش وزن غیر قابل توضیح
تغییر ناگهانی در حرکات روده

علت يبوست

عوامل بی شماری می توانند به عنوان علت یبوست شناخته شوند که در ادامه مهم ترین آنها را شرح خواهیم داد:

• نخوردن فیبر کافی – مانند میوه، سبزیجات و غلات
  ننوشیدن مایعات کافی
  عدم تحرک کافی و گذراندن دوره های طولانی در حالت نشستن یا دراز کشیدن در رختخواب
• کمبود آب بدن
• بیماری‌هایی از قبیل دیابت، کم کاری تیروئید، اسکلرودرمی، لوپوس و افسردگی
• داروهایی از قبیل مواد مخدر،‌ داروی فشار خون و آرام بخش
  به تعویق انداختن عمل دفع
  تغییر رژیم غذایی یا برنامه روزانه
  یک عارضه جانبی دارو
  استرس، اضطراب یا افسردگی
• بیماری بواسیر یا هموروئید
  یبوست در دوران بارداری و تا 6 هفته پس از زایمان نیز شایع است
• عملکردهای غیرعادی مانند اینرسی کولون ،‌ dyssynergia عضلات کف لگن
• سرطان روده یا رکتال و مقعد
• enterocele، sigmoidocele، رکتوسل، و درهم رفتگی روده رکتوم (پرولاپس)
• تنگی روده و مقعد (دیورتیکولیت، کرون،‌ تشعشعات،‌ ایسکمی)
• بیماری‌های مقعد (تنگی از بیماری کرون، جراحات پس از جراحی، درد مقعد شدید شامل شقاق مقعد و عفونت مقعد)

چه زمانی بايد به پزشك رجوع كرد؟

اگر شرایط زیر را تجربه می‌کنید، در اولین فرصت باید به پزشک مراجعه کنید.

• يبوست پشت سر هم که جديد و بدون سابقه باشد
• يبوستی كه در شدت و يا دفعات بلند مدت شود و با روش های خانگی رفع نشود
• يبوستی كه همراه با تغيير حالت مدفوع (باريك يا نرم شدن)، خون ريزی مقعدی يا كم شدن وزن باشد

روش‌های تشخیص علت یبوست

آزمایش‌هایی که توسط پزشک انجام می‌شود به مدت و شدت یبوست بستگی دارد، زیرا اکثر افراد در یک زمان یبوست را تجربه می‌کنند. پزشک همچنین سن بیمار و وجود خون در مدفوع، تغییرات اخیر در عادات روده یا کاهش وزن را در نظر می گیرد.

اگر این عارضه بعد از یک مدت طولانی برطرف نشود و به یبوست مزمن تبدیل شود، پزشک آزمایشات زیر را برای تشخیص علت این عارضه تجویز می‌کند:

• کولونوسکوپی
• تنقیه با باریوم
• بررسی انتقالی Sitzmarks
• مانومتری آنورکتال
• Defecography (ام آر آی دینامیک یا فلوروسکوپی)
• آزمایش خون برای تشخیص بیماری های تیروئید، دیابت و کم خونی

عوارض شایع

اگر به موقع برای درمان یبوست های مداوم و طولانی مدت اقدام نکنید و درمان را جدی نگیرید، ممکن است دچار عوارض و مشکلات جدی این عارضه شوید که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم:

شقاق مقعدی

شقاق یا فیشر مقعدی یکی از عوارض یبوست است و به ایجاد زخم یا پارگی در مقعد اطلاق می‌شود. یبوست و خشکی مدفوع باعث ایجاد فشار زیاد در مقعد و در نهایت ایجاد شکاف یا زخم در دیواره مقعد می شود. بیماری شقاق یا زخم مقعدی معمولا با درد و سوزش زیادی همراه است و گاها باعث خونریزی هم می‌شود.

مطلب مرتبط: شقاق مقعدی چیست؟

برای بهبود این عارضه گرفتن حمام سیتز، استفاده از ملین ها و داروهای موضعی مثل پماد آنتی فیشر پیشنهاد می‌شود. اگر شقاق مزمن باشد تنها راه درمان، عمل جراحی و لیزر فیشر است.

افتادگی رکتوم

افتادگی رکتوم ایجاد یک برآمدگی در انتهای رکتوم است و معمولا در افراد مسنی که دچار یبوست مزمن می‌شوند، بوجود می‌آید. استفاده از ملین ها طبق دستور پزشک می تواند از تشدید پرولاپس رکتوم جلوگیری کند.

بواسیر یا هموروئید

بواسیر یا هموروئید یکی از شایع ترین عوارض یبوست شدید است و می‌تواند درد و ناراحتی زیادی را برای افراد مبتلا ایجاد کند. وقتی عروق دیواره مقعد به دلیل عبور مدفوع سخت دچار آسیب و التهاب می شوند، شما به هموروئید مبتلا شده اید و اگر بیماری پیشرفته شود، برای درمان بواسیر باید از روش‌های جراحی و لیزر استفاده کنید. جهت پیشگیری از بروز این عارضه باید این موارد را رعایت کنید:

• مصرف کافی مایعات
• استفاده از مواد غذایی سرشار از فیبر
• تحرک
• پرهیز از زور زدن هنگام دفع
• استفاده از حمام آبگرم

مطلب مرتبط: بواسیر یا هموروئید چیست؟

بی اختیاری ادرار

پزشکان بر این باورند که زور زدن زیاد و یبوست مزمن و طولانی می‌تواند منجر به بی اختیاری ادرار شود. ورزش کگل یکی از راه های کنترل و بهبود این عارضه است.

راه‌های پیشگیری و درمان یبوست مزمن

تغییر رژیم غذایی، سالم نگه داشتن سیستم گوارشی و افزایش سطح فعالیت بدنی ساده ترین و سریع ترین راه برای پیشگیری و درمان یبوست مزمن است.

می توانید تکنیک های زیر را نیز امتحان کنید:

• هر روز 1.5 تا 2 لیتر (6 تا 8 لیوان) مایعات شیرین نشده مانند آب بنوشید تا بدن آبرسانی شود.
• مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار که باعث کم آبی بدن می شوند را محدود کنید.
• غذاهای غنی از فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید (مانند میوه ها و سبزیجات خام، غلات کامل، لوبیا، آلو، یا غلات سبوس دار) مصرف روزانه فیبر شما باید بین 20 تا 35 گرم باشد.
• مصرف غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده را کاهش دهید.
• هر هفته حدود 150 دقیقه ورزش و فعالیت بدنی متوسط ​​داشته باشید، با هدف 30 دقیقه در روز حداقل پنج بار در هفته. پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری را امتحان کنید.
• اگر میل به اجابت مزاج دارید، معطل نکنید. هر چه بیشتر صبر کنید، مدفوع شما سفت تر می شود.
• از پزشک خود در مورد تمرین اجابت مزاج بپرسید تا بدن شما 15 تا 45 دقیقه بعد از صبحانه هر روز به دفع مدفوع عادت کند.
• هنگام اجابت مزاج و نشستن روی توالت فرنگی، زانوهای خود را با قرار دادن پاهای خود بر روی زیرپایی بالا بیاورید.
• هنگام استفاده از حمام، به خود زمان زیادی بدهید و سعی کنید عضلات خود را شل کنید.
• در صورت تداوم یبوست می‌توانید با تجویز پزشک از ملین ها استفاده کنید. ممکن است پزشک برای کمک به نرم شدن مدفوع، ملین ها یا تنقیه را برای مدت کوتاهی تجویز کند.

هرگز از ملین ها برای بیش از 2 هفته بدون صحبت با یک متخصص مراقبت های بهداشتی استفاده نکنید زیرا بدن شما می تواند به آنها وابسته شود.