تغییر رنگ مدفوع خطرناک است؟ علت مدفوع سبز، سیاه و زرد

مدفوع ماده‌ای خمیری شکل در روده است که با باقی مانده مواد هضم شده در بدن تولید می‌شود و در حالت عادی خمیری شکل و نیمه جامد است و از راه مقعد خارج می‌شود. با توجه به تغییر رنگ مدفوع و سایر علائم ظاهری آن، شما می‌توانید از سلامت بدن و یا ابتلا به عارضه‌های گوارشی گوناگون آگاه شوید.

بیشتر بخوانید: بیماری‌های گوارشی شایع

هرگونه تغییر در شکل و رنگ مدفوع می‌تواند به دلیل یک عارضه ساده مثل یبوست یا بیماری‌های گوارشی گوناگون مثل کرون، کولیت، سندروم روده تحریک پذیر و حتی عارضه های جدی مثل سرطان باشد. ما در این مقاله به تشریح تغییرات مدفوع که از ابتلا به بیماری‌های مختلف خبر می‌دهد، می‌پردازیم:

مدفوع نرمال چه ویژگی هایی دارد؟

در صورتی که مدفوع شما و یا کودکتان دارای ویژگی‌های زیر است؛ نیازی به نگرانی و بررسی های بیشتر نیست :

• رنگ نرمال، نه تیره رنگ است و نه رنگی روشن دارد.
• غلظت نرمال همانند غلظت خمیردندان در نظر گرفته می‌شود.
• طول مدفوع نرمال 10 الی 20 سانت است.
• مدفوع نرمال بدون فشار و به راحتی خارج می‌شود.

ما در ادامه به بررسی علت تغییر غلظت و تغییر رنگ مدفوع می‌پردازیم :

علت تغییر رنگ مدفوع

رنگ مدفوع از بیلی روبین نشات می‌گیرد. بیلی‌روبین ماده ای است که در کبد و از تخریب هموگلوبین و گلبول‌های قرمز خون تولید می‌شود و از سلول‌های کبدی به صفرا ترشح می‌شود.

بسته به میزان غلظت این ماده رنگ صفرا از سیاه به زرد کم رنگ تغییر پیدا می‌کند. در مرحله بعد صفرا ترشح شده در مجرای صفراوی به درون روده‌ها راه پیدا کرده و بسته به سرعت حرکت محتویات روده، صفرا دچار تغییر رنگ می‌شود و این عامل بر تغییر رنگ مدفوع تاثیر می‌گذارد. در این مورد دو حالت ایجاد می‌شود :

به نقل از www.health.com رنگ مدفوع می‌تواند به دلایل مختلفی تغییر کند، از جمله:

• حرکت محتویات روده با سرعت طبیعی، تغییر رنگ مدفوع به قهوه ای کمرنگ تا پررنگ
• حرکت محتویات روده با سرعت بالا، تغییر رنگ مدفوع به سبز به علت تغییرات شیمیایی بیلی روبین یا فقدان آن‌هاست که تغییر رنگ مهمی محسوب نمی‌شود. اما اگر مدفوع فاقد بیلی روبین باشد، رنگ مدفوع خاکستری رنگ شده و جریان صفرا به روده قطع شده است. علت این امر معمولاً وجود تومور در در مجرای صفرا یا پانکراس است.

دلایل شایع

خونریزی: خونریزی در دستگاه گوارش می‌تواند منجر به مدفوع قرمز یا سیاه شود. چند علت بالقوه خونریزی عبارتند از هموروئید، زخم یا شقاق مقعد و در برخی موارد سرطان کولورکتال.

برخی شرایط پزشکی: شرایط گوارشی از یبوست گرفته تا سنگ کیسه صفرا و سرطان می‌تواند باعث تغییر رنگ مدفوع فرد شود.

مطلب مرتبط: علائم، عوارض و درمان یبوست مزمن

خوردن برخی غذاها: رنگ خوراکی و حتی ترکیبات خاص موجود در غذا می‌تواند رنگ مدفوع فرد را تغییر دهد. برای مثال، ممکن است فردی اگر هویج زیاد بخورد، متوجه مدفوع نارنجی رنگ، اگر کرن بری بخورد مدفوع قرمز یا اگر چیزی با رنگ آبی بنوشد، متوجه مدفوع آبی شود.

مصرف برخی داروها یا مکمل‌ها: برخی داروها و مکمل‌ها می‌توانند منجر به تغییر رنگ مدفوع شوند. به عنوان مثال، برخی از داروهای ضد اسهال می‌توانند مدفوع را تیره کنند.

معمولا تغییر رنگ مدفوع به شکل‌های زیر اتفاق می‌افتد:

مدفوع سبز رنگ

تغییر رنگ به مدفوع سبز می‌تواند به این معنی باشد که شما دچار اختلال گوارشی یا میکروب معده هستید. همچنین اسهال سبز را می‌توان پس از مصرف بیش از حد سبزیجات، پس از نوشیدن، خوردن غذاهای تند و مصرف مکمل‌های آهن و برخی داروها مشاهده کرد. اسهال سبز رنگ (مدفوع شل) می‌تواند نشانه عفونت ویروسی باشد. صفرا بیش از حد و مایع گوارشی تولید شده توسط کبد نیز می‌تواند باعث سبز شدن مدفوع شود.

درمان اسهال سبز شامل مصرف زیاد مایعات، مصرف الکترولیت‌ها و پروبیوتیک‌ها و تعیین علت اصلی مشکل است. اگر اسهال سبز بیش از 2 روز طول بکشد، یا اگر علائم دیگری مانند درد شکم، تهوع یا استفراغ را تجربه کردید، باید برای ارزیابی و درمان در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید.

سیاه شدن مدفوع

تغییر رنگ مدفوع به سیاه به علت نفوذ خون درون آن است. در صورتی که میزان خونریزی زیاد بوده و حجم هموگلوبین در روده‌ها زیاد شود، رنگ آن به سیاه تغییر پیدا می‌کند. همچنین در صورتی که این خونریزی از قسمت بالای دستگاه گوارش باشد به علت اینکه خون زمان زیادی را دستگاه گوارش باقی مانده می‌تواند تیره شده و مدفوع را سیاه رنگ نماید.

به این مقاله نیاز دارید؟ علت “خون در مدفوع” چیست؟

این نوع مدفوع معمولاً به شدت چسبناک بوده و بوی بسیار بدی نیز می‌دهد. زخم دئودنوم، خونریزی داخلی در بخش بالایی دستگاه گوارش می‌تواند عامل سیاه شدن رنگ مدفوع باشد، البته ممکن است مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت و یا خوراکی‌هایی مثل زیتون، شیرین بیان، تمشک آبی و الکل علت سیاه رنگ شدن آن باشد.

مدفوع سفید یا کم‌ رنگ

مصرف مداوم برنج  و غذاهای کم رنگ شایع ترین علت کم رنگ شدن رنگ مدفوع است. ولی در صورتی که این مشکل تا چند روز ادامه پیدا کند، احتمالاً مشکل از جای دیگری است. در حالت عادی ترشح صفرا از کبد موجب تیره شدن رنگ مدفوع می‌شود، اگر رنگ مدفوع کم رنگ است، یعنی صفرا به میزان کافی از کبد ترشح نمی‌شود. بیماری‌های مربوط به کبد نظیر التهاب همراه با درد زیاد، التهاب پانکراس و کیسه صفرا نیز موجب تغییر رنگ مدفوع به سفید می‌شوند.

قرمز شدن مدفوع

علت تغییر رنگ مدفوع به قرمز، خونریزی است. اما نشان می‌دهد خونریزی از قسمت انتهایی دستگاه گوارش بوده و چون خون مدت زمان کمتری را دستگاه گوارش بوده تغییر رنگ چندانی نداشته است.

تغییر رنگ مدفوع به قرمز روشن ناشی از مشکلات بواسیر، اختلالات دستگاه گوارش، شقاق و حتی سرطان روده بزرگ است و تغییر رنگ به قرمز تیره ناشی از خونریزی داخلی بخش پایینی دستگاه گوارش، بواسیر داخلی، مقعد، پولیپ روده بزرگ، دیورتیکولیت یا سرطان روده بزرگ است.

مطلب مرتبط: بواسیر چیست؟ علت و علائم انواع هموروئید

مدفوع زرد

علت تغییر رنگ مدفوع به زرد بیمار شدن لوزالمعده (پانکراس) است. در حالت عادی آنزیم هایی از لوزالمعده ترشح می‌شود که به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک میکند. در صورتی که این آنزیم ها وجود نداشته باشند، فرآیند هضم به طور کامل صورت نگرفته و چربی ها هضم نمی‌شوند. در نتیجه مدفوع زرد رنگ و بدبو می‌شود.

یکی از علت های عدم ترشح آنزیم از لوزالمعده، مسدود شدن مجرای لوزالمعده توسط تومورها است. همچنین ابتلا به پانکراتیت مزمن در اثر زیاده روی در مصرف الکل از دیگر علت هایی است که تولید آنزیم را با  اختلال مواجه می کند.

مدفوع کف آلود در نوزادان

مدفوع کف آلود می‌تواند در نوزادان شایع باشد و معمولاً دلیلی برای نگرانی نیست. این عارضه می‌تواند ناشی از چند مشکل مختلف باشد. گاهی اوقات اغلب نشانه آن است که کودک در حال دریافت بیش از حد لاکتوز و قند موجود در شیر مادر است.

گاهی اوقات شیر خیلی سریع در سیستم بدن نوزاد حرکت می‌کند و نمی‌تواند لاکتوز را به طور کامل هضم کند. این می‌تواند منجر به گاز، ناراحتی شکم و کف آلود شدن مدفوع نوزاد شود.

تغییر غلظت و شکل مدفوع

همان طور که ذکر کردیم مدفوع نرمال باید شکل و غلظتی شبیه به خمیر دندان داشته و به راحتی از مقعد خارج شود. در صورتی که غلظت مدفوع تغییر یابد، می‌توان نتیجه گرفت اختلالی در بدن ایجاد شده است. مشکلات مربوط به غلظت و شکل مدفوع به این شرح است:

مدفوع خشک

مدت زمان حدودی برای مصرف غذا تا خروج آن از دستگاه گوارش 40 الی 45 دقیقه تعیین شده است. در صورتی که مواد بیش از این مقدار در روده بماند، آب آن ها باز جذب شده و مدفوع خشک می‌شود.

علت مدفوع خشک ممکن است مصرف زیاد لبنیات، عدم مصرف کافی آب و فیبر، مصرف برخی داروها مثل فشارخون، آنتی هیستامین و داروهای ضد افسردگی باشد.

مدفوع تکه تکه

در صورتی که عبور مدفوع از دستگاه گوارش مدت زمان زیادی طول بکشد، مدفوع تکه تکه می‌شود. کمبود فیبر در رژیم غذایی می‌تواند باعث بروز این مشکل شود. رژیم غذایی سرشار از پروتئین با کربوهیدرات کم می‌تواند باعث بروز این مشکل شود.

مدفوع آبکی

به طور متوسط بدن انسان در طول یک روز در حدود 8 لیتر آب از معده، غدد بزاقی و پانکراس تولید می‌کند. در حالت طبیعی مقدار زیادی از این مایعات جذب شده و مدفوع حالت نرمال دارد. اما در صورتی که مواد غذایی به سرعت از روده عبور کنند فرصتی برای جذب آنها نبوده در نتیجه مدفوع آبکی خواهد شد.

عبور سریع مواد غذایی می تواند ناشی از افزایش قابل توجه مصرف فیبر و یا عفونت ها باکتریایی و ویروسی باشد. زیرا در اثر ابتلا به عفونت بدن شروع به تولید سم نموده و در نتیجه مقدار زیادی آب آزاد می کند.

مدفوع باریک

باریک شدن مدفوع احتمالاً نشانه ای از بروز سرطان روده و یا وجود پولیپ است. وجود هرگونه توده در مسیر عبور مدفوع باعث ایجاد انسداد شده و مدفوع را باریک می‌کند.

مدفوع شناور و بدبو

در صورتی که بدن در جذب چربی‌ها دچار مشکل باشد، چربی در مدفوع ظاهر شده و موجب می‌شود، مدفوع زرد رنگ، چرب و متعفن به نظر برسد. بیماری‌های گوارشی عامل این مشکل هستند.

برای تغییر رنگ مدفوع باید به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

همانطور که در بالا هم اشاره کردیم، اگر تغییر رنگ مدفوع طولانی شد، بهتر است حتما به دکتر متخصص داخلی، گوارش، کتخصص کولورکتال یا جراح عمومی برای بررسی وضعیت مراجعه کنید. تشخیص شرایطی مانند خونریزی روده، بیماری‌های پانکراس، کیسه صفرا یا کبد، ممکن است نیاز به ارزیابی دقیق توسط یک دکتر متخصص داشته باشد.

همچنین ممکن است انجام آزمایشاتی مثل آندوسکوپی و کولونوسکوپی برای کمک به تشخیص درست، تجویز شود.

مطلب مرتبط: کولونوسكوپی چیست؟ موارد تجویز و مراحل انجام

سوالات متداول درباره رنگ مدفوع