یبوست وضعیتی است که در آن ممکن است کمتر از حد نرمال (سه بار در هفته) اجابت مزاج داشته باشید. همچنین مدفوع سفت، خشک یا توده‌ای؛ دفع مدفوع سخت و دردناک؛ یا احساس اینکه مدفوع بطور کامل خارج نشده است هم از نشانه‌های ابتلا به یبوست است. معمولاً می‌توانید اقدامات پزشکی و دارویی را برای پیشگیری یا تسکین یبوست انجام دهید.
اکثر مردم گاهی دچار یبوست می‌شوند، اما افرادی که علائم طولانی مدت دارند یا دچار عود مجدد می‌شوند، یبوست مزمن دارند. ممکن است یبوست با یک بیماری زمینه‌ای مانند سندروم روده تحریک پذیر (IBS) مرتبط باشد. اما تغذیه و سبک زندگی غلط از اصلی‌ترین دلایل یبوست شناخته می‌شوند. ورزش کردن و ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی شما اغلب برای پیشگیری یا درمان یبوست خفیف موثر است. با این حال، اگر این رویکردها کارساز نباشند، داروهای بدون نسخه (OTC) و همچنین داروهای تجویزی (نسخه‌ای) در دسترس هستند. در ادامه به بررسی انواع داروی یبوست بدون نسخه، ملین‌ها و درمان‌های سریع این عارضه می‌پردازیم:
مطلب مرتبط: علت یبوست چیست؟
داروی یبوست بدون نسخه
موارد خفیف یبوست را اغلب می‌توان با استفاده از داروهای OTC که ملین نامیده می‌شوند، درمان کرد. این داروها شامل موارد زیر است:
- داروهای ترکیبی
- تنقیه
- ملین‌های محرک
- ملین‌های حجیم ساز
- ملین‌های اسمزی
- روان کننده‌ها
- نرم کننده‌های مدفوع
هر نوع ملین به روش متفاوتی برای رفع یبوست عمل می‌کند و آنها ممکن است از نظر سرعت عملکرد و عوارض جانبی که ممکن است ایجاد کنند، متفاوت باشند. انواع اصلی ملین‌ها در زیر ذکر شده است، هنگامی که به دنبال یک ملین OTC هستید، آشنایی با نام عمومی دارو می‌تواند به شما کمک کند.
داروهای ترکیبی
گاهی اوقات، دو ملین OTC مختلف در یک محصول ترکیب می‌شوند. اکثر محصولات ترکیبی حاوی موارد زیر هستند:
- نرم کننده مدفوع
- ملین محرک
تنقیه
تنقیه و شیاف نیاز به جذب خوراکی را دور می‌زند، زیرا مستقیماً در رکتوم قرار می‌گیرند. آنها ممکن است سریعتر از گزینه‌های خوراکی عمل کنند. تنقیه با مواد فعال متفاوتی انجام می‌شود. برخی از گزینه های OTC عبارتند از:
- Docusate (نرم کننده مدفوع)
- بیزاکودیل (محرک)
- تنقیه سدیم فسفات (اسموتیک)
- شیاف گلیسیرین (اسموتیک)
- روغن معدنی (روان کننده)
تنقیه‌ها و شیاف‌ها به سرعت عمل می‌کنند و ممکن است در عرض چند دقیقه تا یک ساعت باعث اجابت مزاج شوند. در صورت نیاز به خروج از خانه یا دوری از حمام از تنقیه یا شیاف استفاده نکنید. آنها برای استفاده طولانی مدت در نظر گرفته نشده‌اند.
ملین‌های محرک
ملین‌های محرک باعث انقباض ماهیچه‌های روده شده و مدفوع را به حرکت در می‌آورند. به طور معمول، ملین‌های محرک خوراکی در عرض 6 تا 10 ساعت کار می‌کنند و به شرح زیر هستند:
- مایعات خوراکی
- کپسول‌ها
- تنقیه
- شیاف‌ها
انواع ملین‌های محرک عبارتند از:
- بیزاکودیل (Dulcolax)
- سنا/سنوسید (Senokot)
یکی از شایع‌ترین عوارض ملین‌های محرک، گرفتگی معده است. در واقع این محصولات بیشتر از سایر ملین‌ها باعث ایجاد این عارضه می‌شوند. شما نباید از ملین‌های محرک به عنوان یک درمان طولانی مدت استفاده کنید. اگر این اتفاق بیفتد، با قطع مصرف ملین، یبوست شما بدتر می‌شود.
ملین‌های حجیم ساز
داروی یبوست حجیم ساز به عنوان مکمل‌های فیبر نیز شناخته می‌شوند. آنها با جذب مایعات بدن به داخل روده عمل می‌کنند تا مدفوع نرم و حجیم تر شود. این می‌تواند به ایجاد انقباضات عضلانی در روده کمک کند، به این معنی که ماهیچه‌ها سفت یا منقبض می‌شوند و مدفوع را در روده شما هل می‌دهند.
ملین‌های حجیم ممکن است چند روز طول بکشد تا اثر کنند، اما برای استفاده طولانی مدت بی خطر هستند. انواع ملین‌های حجیم ساز عبارتند از:
- پسیلیوم (متاموسیل، کنسیل)
- پلی کربوفیل کلسیم (FiberCon)
- فیبر متیل سلولز (سیتروسل)
ملین‌های حجیم‌ساز اغلب به شکل پودر یا گرانول هستند که با آب یا مایعات دیگر مخلوط می‌شوند و خوراکی هستند. با این حال به شکل‌های دیگری نیز وجود دارند، مانند:
- مایع
- قرص‌ها
- بسته‌ها
- ویفر
تمام اشکال ملین‌های حجیم‌ساز باید با مقدار زیادی آب یا مایعات دیگر مصرف شوند. این به جلوگیری از نهفتگی مدفوع کمک می‌کند، یعنی زمانی که مدفوع در روده گیر می‌کند. شایع ترین عوارض جانبی ملین‌های حجیم، نفخ یا درد شکم است.
ملین‌های اسمزی
ملین‌های اسمزی هم به نگه داشتن آب در روده‌ها کمک می‌کنند، که مدفوع را نرم می‌کند و می‌تواند باعث دفع مکرر روده شود. برخی از انواع این داروی یبوست به عنوان ملین‌های نمکی نیز شناخته می شوند، از جمله:
- هیدروکسید منیزیم
- سیترات منیزیم
- فسفات سدیم
روان کننده‌ها
ملین‌های روان کننده مدفوع را می‌پوشانند تا راحت‌تر از روده شما عبور کند. این ملین‌ها ممکن است ظرف 6 تا 8 ساعت پس از مصرف شروع به کار کنند.
داروهای روان کننده نباید طولانی مدت استفاده شوند زیرا ممکن است منجر به وابستگی شوند (به این معنی که برای دفع مدفوع به ملین‌های روان کننده نیاز دارید) علاوه بر این، استفاده طولانی مدت می‌تواند باعث کمبود برخی ویتامین‌ها از جمله ویتامین‌های A ،D ،E و K شود. روغن معدنی رایج‌ترین ملین روان کننده است.
عوارض جانبی رایج‌تر ملین‌های روان‌کننده شامل درد معده و گرفتگی است. این روان کننده‌ها همچنین ممکن است باعث شوند بدن شما داروها و ویتامین ها را کمتر جذب کند. از پزشک خود بپرسید که آیا این تأثیر برای شما نگران کننده است یا خیر.
منبع مورد اعتماد سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) هشدار داده است که در موارد نادر، استفاده از مقادیر بیش از حد محصولات سدیم فسفات می‌تواند باعث آسیب جدی کلیه، قلب و حتی مرگ شود. FDA توصیه می‌کند قبل از دادن این داروها به افراد مسن، کودکان یا افرادی که مشکلات قلبی یا کلیوی دارند، با پزشک مشورت کنید.
نرم کننده‌های مدفوع بهترین دارو برای یبوست
بهترین داروی یبوست نرم کننده مدفوع است که آب و چربی را به مدفوع اضافه می‌کند و حرکات روده نرم تری ایجاد می‌کند. این محصولات اغلب برای جلوگیری از زور زدن در حین اجابت مزاج توصیه می‌شوند و ممکن است در صورتی که اخیراً جراحی یا زایمان کرده باشید، مهم باشند.
به طور معمول، نرم کننده‌های مدفوع 1 تا 3 روز طول می‌کشد تا اثر کنند. این نوع داروهای یبوست به شکل‌های زیر در دسترس هستند:
- تبلت
- کپسول
- مایع
- تنقیه
- شیاف
نرم کننده‌های مدفوع عوارض جانبی کمی دارند و برای استفاده طولانی مدت بی خطر هستند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
ملین‌های بدون نسخه می‌توانند درمان یبوست گاه به گاه در خانه را آسان کنند. اما اگر مکرراً در اجابت مزاج مشکل دارید، با یک پزشک مشورت کنید. اگر یکی از موارد زیر برای شما صادق است به آنها بگویید:
- شما بیش از سه روز اجابت مزاج ندارید
- باردار یا در حال شیردهی هستید
- درد شدید یا گرفتگی شکم دارید
- خون در مدفوع شما است
- حرکات روده شما سیاه و قیری به نظر می‌رسد
- شما مکرر دچار سرگیجه ، خستگی یا ضعف عضلانی هستید
- کاهش وزن غیرقابل توجیه 10 کیلو یا بیشتر دارید
- شما از ملین استفاده کردید، اما اثری ندارند
- کودکان یا نوزادانی که یبوست دارند باید به پزشک مراجعه کنند
قبل از استفاده از ملین‌ها برای درمان یبوست کودکان حتما با پزشک اطفال خود مشورت کنید.
عدم درمان یبوست می‌تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
داروهای تجویزی برای یبوست مزمن و شدید
اگر داروهای OTC نتوانستند یبوست شما را برطرف کنند، با پزشک خود صحبت کنید. آنها ممکن است یک داروی یبوست تجویزی را توصیه کنند. این داروها به طور کلی برای استفاده طولانی مدت بی خطر هستند. داروهای تجویزی یبوست معمولاً برای افرادی که دارای موارد زیر هستند توصیه می‌شود:
- یبوست مزمن و شدید
- سندروم روده تحریک پذیر همراه با یبوست (IBS-C)
- برخی از آنها برای افراد مبتلا به یبوست ناشی از مواد افیونی نیز توصیه می‌شود.
این داروها برای ایجاد تسکین فوری نیستند. آنها لزوماً مثل ملین‌های OTC منجر به اجابت مزاج در عرض چند دقیقه تا چند ساعت نمی‌شوند. داروهای تجویزی برای یبوست باید روزانه مصرف شوند و به محض اینکه برای چند روز یا چند هفته در بدن هستند، باید منجر به حرکات منظم روده شوند.
اکثر افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند، در 24 ساعت اول اجابت مزاج دارند، در هفته اول یا دو هفته اول دفع مدفوع بیشتر دیده می‌شود. داروهای تجویزی که یبوست را درمان می‌کنند به شرح زیر است:
لیناکلوتید: این دارو یبوست شدید و سندرم روده تحریک پذیر همراه با یبوست درمان می‌کند (IBS-C).
پلکاناتیدها: پلکاناتیدها یبوست مزمن را درمان می‌کند.
لوبی پروستون: این دارو می‌تواند یبوست شدید، IBS-C و یبوست ناشی از مواد افیونی را درمان کند.
متیل نالترکسون: این دارو را می‌توان به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف کرد.
نالوکسگل و نالدمدین: این دارو فقط بصورت خوراکی مصرف می‌شود.
لوبی پروستون (آمیتیزا): این دارو به صورت کپسول خوراکی است و از آن برای درمان موارد زیر استفاده می‌شود:
- یبوست مزمن
- IBS-C
- یبوست ناشی از مواد افیونی
عوارض داروهای یبوست
عوارض جانبی اکثر داروهایی که در بالا معرفی شد شامل موارد زیر است:
- اسهال
- حالت تهوع
- درد شکم
این داروها نباید در کودکان زیر 18 سال استفاده شوند و فقط برای بزرگسالان 18 سال و بالاتر توصیه می‌شود.
سایر گزینه‌های درمانی
علاوه بر درمان‌های OTC و نسخه ای برای یبوست، سایر گزینه‌های درمانی ممکن است عملکرد طولانی مدت روده را بهبود بخشند.
- تمرین عضلات لگن با استفاده از بیوفیدبک می‌تواند کمک کننده باشد.
- یک فیزیوتراپیست از دستگاه‌هایی استفاده می‌کند و به شما آموزش دهد تا به طور کامل عضلات کف لگن را آرام کرده و سفت کنید.
- یادگیری چگونگی آرامش کامل می‌تواند توانایی دفع حرکات روده را بدون فشار یا درد بهبود بخشد.
روش‌های دیگر برای درمان و پیشگیری از یبوست عبارتند از تغییرات سبک زندگی مانند:
- به خوبی هیدراته ماندن
- خوردن غذاهای پر فیبر مانند میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل
- انجام فعالیت بدنی منظم
- اجابت مزاج در زمانی که احساس نیاز می‌کنید
- پرهیز از مصرف بیش از حد ملین‌ها