درد شکم، دردی است که در ناحیه بین پایین دنده‌ها و لگن احساس می‌شود. این عارضه می‌تواند جدی باشد، اما بیشتر دردهای شکمی بدون نیاز به درمان خاصی خود به خود بهبود می‌یابند. مردم معمولا از درد شکم به عنوان معده درد، اسپاسم معده و روده، درد کلیه و غیره یاد می‌کنند. اندام‌های گوارشی که می‌توانند منجر به احساس دل درد شوند شامل موارد زیر است:
- معده
- کبد
- کیسه صفرا
- پانکراس
- روده کوچک
- روده بزرگ
اما دل درد می‌تواند در دیواره شکم و پوسته بیرونی ماهیچه‌های شکم نیز ایجاد شود. گاهی اوقات، دردی که احساس می‌کنید ممکن است از جای دیگری مانند سینه، لگن یا پشت شما باشد. درد شکم می‌تواند اشکال مختلف و معانی زیادی داشته باشد.
- شدت درد ممکن است خفیف یا شدید باشد
- شاید یک درد تیر کشنده و تیز احساس کنید
- ممکن است به شکل سوزش در اندام‌های شکمی (مثل معده) احساس شود
- ممکن است هر از گاهی دل درد را احساس کنید
- درد می‌تواند متناوب و مداوم باشد و اگر بیشتر از 3 ماه طول بکشد، مزمن به حساب می‌آید
- درد ممکن است موضعی (در یک نقطه) یا عمومی (در سراسر) شکم احساس شود
- اگر درد خفیف شروع شود و به طور پیوسته بدتر شود از نوع پیشرونده است
- دردی که به صورت موجی می‌آید و می‌رود، درد کولیکی نامیده می‌شود
در نهایت، نوع درد شکم یک علامت است که فقط شما می‌توانید آن را توصیف کنید و پزشک نمی‌تواند شدت و نوع این درد را بدون توضیحات دقیق بیمار تشخیص دهد.
علت درد شکم یا دل درد چیست؟
درد شکم اغلب به دلیل مشکلات دستگاه گوارش ایجاد می‌شود که ممکن است با هضم غذا، قاعدگی یا یک ویروس در حال عبور باشند. با این حال، می‌تواند توسط سایر اندام‌های واقع در شکم مانند کبد و کلیه‌ها نیز ایجاد شود. برخی از علل درد شکم کوتاه مدت (حاد) هستند، در حالی که برخی دیگر شرایط طولانی مدت و مداوم (مزمن) هستند. رگ‌های خونی بزرگ مانند آئورت نیز در شکم یافت می‌شوند و ممکن است باعث درد شوند.
گاهی اوقات درد شکم نشان دهنده یک وضعیت پزشکی جدی است که نیاز به درمان دارد. درد در نواحی مختلف ممکن است نشان دهنده درگیری اندام‌های مختلف باشد. مثلا:
سمت راست بالای شکم
سمت راست بالای شکم شما محل قرارگیری کبد، کیسه صفرا و مجاری صفراوی است. کلیه راست شما در پشت است. اولین بخش‌های روده کوچک و بزرگ شما نیز از آن عبور می‌کند. درد بالای سمت راست شکم به احتمال زیاد مربوط به بیماری کبد یا بیماری کیسه صفرا است، مانند:
- هپاتیت (الکلی، سمی، متابولیک، ویروسی یا خودایمنی)
- سنگ کیسه صفرا
- سرطان مجرای صفراوی، سنگ‌ها و تنگی‌ها
- سرطان کیسه صفرا
- سرطان کبد
همچنین ممکن است یک مشکل موضعی در روده بزرگ یا کلیه راست شما باشد، مانند موارد زیر:
- عفونت کلیه
- سنگ کلیه
- زخم اثنی عشر
- انسداد روده بزرگ
درد سمت چپ بالای شکم
سمت چپ بالای شکم شما محل قرارگیری معده، پانکراس و طحال است. کلیه چپ شما در پشت حفره شکم شما قرار دارد و قلب و ریه چپ شما درست بالای آن قرار دارند. درد سمت چپ بالای شکم می‌تواند به این معنی باشد:
- پانکراتیت (لوز المعدة ملتهب)
- سرطان پانکراس
- اسپلنومگالی (بزرگ شدن طحال)
- گاستریت
- زخم معده
- سرطان معده
- عفونت کلیه
- سنگ کلیه
قفسه سینه
اگر منشأ درد از قفسه سینه شروع می‌شود، علت درد شکم ممکن است موارد زیر باشد:
- آنژین صدری
- درد قفسه سینه غیر قلبی
- حمله قلبی
- پریکاردیت
- ذات الریه
- آمبولی ریه
درد پایین شکم
قسمت پایینی شکم بیشتر شامل روده کوچک و بزرگ است. درد در اینجا به احتمال زیاد مربوط به بیماری‌های گوارشی است. همچنین ممکن است به حالب، تخمدان یا رحم شما مربوط باشد. علل درد زیر شکم عبارتند از:
- سندرم روده تحریک پذیر
- سوء هاضمه عملکردی
- بیماری التهابی روده (کرون، کولیت اولسراتیو)
- انسداد روده بزرگ یا کوچک
- سرطان روده کوچک
- سرطان روده بزرگ
- آئورت شکمی
- لنفادنیت مزانتریک
- سندرم ایسکمیک روده
- فتق
دردی که به طور خاص در سمت چپ پایین شکم شما ایجاد می‌شود، اغلب مربوط به دیورتیکولوز و دیورتیکولیت روده بزرگ است. دیورتیکول‌ها (برون ریزی‌های کوچک در دیواره روده) می‌توانند در سرتاسر روده بزرگ شما ایجاد شوند، اما معمولاً در قسمت پایین سمت چپ ایجاد می‌شوند.
دردی که در سمت راست پایین شکم شما وجود دارد ممکن است مربوط به آپاندیس شما باشد. این می‌تواند التهاب (آپاندیسیت) یا به ندرت سرطان آپاندیس باشد.
دردهای لگن
درد ارجاع شده از اندام‌های لگن می‌تواند به دلایل زیر باشد:
- اندومتریوز
- کیست تخمدان
- بیماری التهابی لگن
- حاملگی خارج رحمی
- سرطان تخمدان
- سرطان رحم
- در مواقعی بیماری
دلایل عمومی
درد عمومی به این معنی است که شما معمولا آن را در بیش از نیمی از شکم خود احساس می‌کنید. این نوع درد بیشتر برای ویروس معده، سوء هاضمه یا گاز معمولی است. اگر درد شدیدتر شود، ممکن است ناشی از انسداد روده باشد. سایر دلایل عمومی درد سکم به شرح زیر است:
- استرس (درد روان تنی)
- حساسیت احشایی
- نفخ شکم
- آسیب‌های تروماتیک
- فشار عضلانی
- زونا
همچنین برخی از داروها می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث درد شکم شوند، از جمله:
- داروهای ضد التهاب
- آسپرین
- داروهایی برای کمک به مدیریت علائم زوال عقل یا بیماری آلزایمر
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر دل دردی دارید که به شرح زیر است، باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشید:
- شدید است و یا بدتر می‌شود
- چندین ساعت یا بیشتر طول کشیده است
- شما را از خواب بیدار می‌کند
- به گردن، سینه یا شانه‌های شما گسترش می‌یابد
- بلعیدن را دشوار می‌کند
در صورت داشتن درد شکمی همراه با علائم زیر، بصورت اورژانسی به پزشک مراجعه کنید:
- خونریزی مقعد یا خون در ادرار شما
- خونریزی واژینال که با چرخه قاعدگی شما مرتبط نیست
- تغییر در عادات روده شما
- ناتوانی در ادرار کردن، مدفوع کردن یا دفع گاز
- استفراغ مداوم
- تب (دمای 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر)
- تورم شکم
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- پوستی که زرد به نظر می‌رسد
اگر درد شکم شما با شرایط بالا مطابقت ندارد، اما مکرر است (مدام عود می‌کند) یا خفیف شروع شده است اما بدتر می شود، همچنان باید با پزشک مشورت کنید.
نحوه تشخیص علت دل درد
بررسی علائم و محل دل درد شما می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت درد را تشخیص دهد. آنها می‌خواهند بدانند که شما چه مدت درد داشته‌اید و ممکن است بخواهند یک معاینه فیزیکی انجام دهند. اگر شما زن هستید، این ممکن است شامل معاینه لگن نیز باشد. اگر مرد هستید، ممکن است شامل بررسی آلت تناسلی و کیسه بیضه باشد.
شاید پزشک انجام آزمایش‌های خون یا سایر روش‌های تشخیصی را تجویز کند، به خصوص اگر مدتی است که علائم درد شکم را تجربه می‌کنید. آزمایشات و روش‌هایی که ممکن است به تشخیص علت درد شکم کمک کنند عبارتند از:
- آزمایش خون (به عنوان مثال تست‌های عملکرد کبد)
- آزمایش ادرار
- سونوگرافی
- اشعه ایکس
- آندوسکوپی یا کولونوسکوپی
- سی تی اسکن
- ام آر آی
درمان درد شکم
درمان درد شکم به علت اصلی آن بستگی دارد. درد خفیف شکم ممکن است طی چند ساعت یا چند روز به خودی خود از بین برود. درد خفیف و علائم مرتبط با آن نیز اغلب با داروهای داروخانه قابل درمان است. داروساز شما می تواند به شما توصیه کند که چه نوع محصولی برای شرایط شما مناسب تر است.
برای درمان دردهای شکمی به غیر از درد پریود، نباید از آسپرین یا داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن استفاده کنید. این داروها ممکن است باعث ایجاد یا تحریک مشکل معده یا روده شوند.
درمان خانگی دل درد
اگر درد شکم خفیف را با یک علت شناخته شده مثل سوء هاضمه یا بیماری‌های گوارشی در خانه درمان می‌کنید:
- با نوشیدن مایعات شفاف بدنتان را هیدراته نگه دارید. الکل، چای و قهوه را محدود کنید
- استراحت کنید
- از کمپرس گرم روی شکم خود استفاده کنید
- بهتر است وعده‌های غذایی خود را سبک تر کنید
- با مصرف فیبر و مایعات یبوست را درمان کنید
درمان دارویی درد شکم
داروهایی که برای شکستن حباب‌های گاز طراحی شده اند، مانند آنتی اسیدهای حاوی سیمتیکون، بدون نسخه در دسترس هستند. اسپاسم در دیواره روده ممکن است با داروهای ضد اسپاسم کاهش یابد.
درد ناشی از رفلاکس اسید ممکن است با ایجاد تغییرات در سبک زندگی یا مصرف داروهای خاص برای کنترل اسید معده شما کنترل شود.
درد ناشی از زخم معده یا زخم اثنی عشر معمولاً با تلاش برای بهبود زخم‌ها کنترل می‌شود که علائم را تسکین می‌دهد. این ممکن است شامل داروهای کاهنده اسید و آنتی بیوتیک‌های تجویز شده توسط پزشک باشد.
بیماری التهابی روده (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو) را می‌توان با طیف وسیعی از داروها درمان کرد و همچنین ممکن است به طور مداوم برای جلوگیری از عودهای بعدی نیاز به مصرف دارو باشد.
دلایل بسیاری برای درد شکم وجود دارد که پزشک بعد از تشخیص دقیق علت می‌تواند درمان مناسب را توصیه کند. در برخی موارد، مانند آپاندیسیت یا انسداد روده، فرد ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی داشته باشد. انواع داروهایی که ممکن است برای درمان درد شکم توصیه شوند، عبارتند از:
- ضد اسپاسم
- ضد اسهال
- ملین‌ها
- داروهای ضد تهوع
- داروهای ضد نفخ
- آنتی اسیدها
- آنتی بیوتیک‌ها
درمان دل درد کودکان
دل درد در کودکان و نوزادان شایع است و علت آن می‌تواند از کولیک تا عدم تحمل لاکتوز متفاوت باشد. در بیشتر مواقع علت دل پیچه کودکان یبوست است. در این شرایط بهترین درمان تغییر رژیم غذایی است.
می‌توانید برای تسریع حرکات روده، شکم کودک را ماساژ دهید. راه‌حل دیگر تهیه داروهای ملین بدون نسخه برای کودک است. البته توصیه می‌کنیم با دستور پزشک از دارو و شربت برای درمان دل درد کودک استفاده کنید. اگر با این روش‌ها درد شکم کودک درمان نشود، ممکن است علت آن آپاندیسیت، عفونت ادراری یا حساسیت به شیر باشد. در این شرایط پزشک باتوجه‌به بیماری بهترین درمان را انتخاب می‌کند.
دل درد شدید