دلایل یبوست در کودکان و نحوه درمان سریع آن

سبک زندگی کودکان ویژگی های خاص خود را دارد. کودکان در بسیاری موارد به مراتب آسیب پذیرتر از ما هستند. یکی از مشکلاتی که بیشتر کودکان با آن روبرو می شوند یبوست است. از بدترین و البته شایع ترین مشکلات گوارشی که کودک و نوزاد و بزرگسال نمی شناسد و به سراغ همه می رود. اگر تعداد دفعات اجابت مزاج کودک شما به 3 بار یا کمتر از آن در طول هفته رسیده است و شکل و قوام مدفوع او به شدت سفت و سخت شده و با سختی دفع می شود می توان نتیجه گرفت کودک شما با یبوست در حال دست و پنجه نرم کردن است و باید سریعا مشکل او را برطرف کنید.

همچنین عدم دفع درست و مرتب مدفوع یعنی تجمع مواد زائد در بدن کودک و این آغاز بسیاری از عفونت ها، بیماری ها و مشکلات گوارشی در کودکان است که از جمله آنها می توان به بواسیر، شقاق و فیستول شاره کرد. در ادامه با عوارض یبوست در کودکان بیشتر آشنا خواهید شد و به نحوه‌ی درمان و روش‌های سریع برای برطرف کردن یبوست هم پرداخته ایم.

دلایل شایع یبوست در کودکان

یبوست در کودکان زمانی به وجود می آید که حرکت مدفوع در روده ها کندتر و آرام تر گردد. روده ها در حالت عادی حرکات یکنواخت و منظمی دارند که باعث می شود مواد غذایی در مسیر دستگاه گوارش و روده ها حرکت کنند و در نهایت به شکل مدفوع از بدن خارج شوند. دلایلی وجود دارد که باعث می شود این حرکات روده ای کند و نامنظم شود در نتیجه حرکت مواد غذایی و مدفوع هم کندتر می گردد. این یعنی آب بیشتری از مواد غذایی و در ادامه از مدفوع توسط روده ها گرفته می شود. در نتیجه مدفوع سفت و خشک می شود و خروج آن از مقعد به سختی صورت می گیرد و با درد همراه است. چنین مساله ای در کودکان به شدت شایع است و دلایلی وجود دارد که بیشتر کودکان و حتی نوزادان همیشه با این عارضه روبرو می شوند.

از مهم‌ترین دلایل بروز یبوست در کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عدم نوشیدن آب و مایعات کافی در طول روز
• مصرف کم میوه ها و سبزیجات تازه. به طور کلی عدم مصرف منابع غنی از فیبر توسط کودکان از مهم ترین دلایل بروز یبوست در آنها می باشد.
• کم تحرکی کودک به علت زندگی آپارتمان نشینی
• به تعویق انداختن اجابت مزاج به دلایلی همچون عدم آموزش صحیح دستشویی رفتن به موقع به کودک، ترس کودک، بازیگوشی و فراموشی.
• عوارض ناشی از مصرف برخی داروها
• استرس و مسائل روانی

علائم یبوست در کودکان

به طور کلی این عارضه دارای علائم و نشانه های مشخصی می باشد ولی در کودکان تشخیص آن شاید کمی سخت باشد. کودکان در بیشتر موارد توجه درستی به وضعیت اجابت مزاج خود ندارند و یبوست را به درد تشبیه می کنند. به همین علت اغلب اوقات به دلیل خجالت یا ناآگاهی چنین موضوعی را با والدین خود در میان نمی گذارند و از رفتن به دستشویی امتناع می کنند؛ چیزی که مشکل را می تواند 2 برابر کند.

مشاهده ی علائم و نشانه های زیر در کودک شما می تواند به احتمال زیاد نشان دهنده ی ابتلای او به یبوست باشد:

• کاهش تعداد دفعات دفع مدفوع که به 3 بار یا کمتر از آن در طول هفته می رسد.
• مدفوع سفت و خشک که به سختی و با فشار زیاد دفع می گردد.
• احساس درد، فشار شدید و بی قراری که هنگام دفع مدفوع به وجود می آید.
• کودک احساس درد شکمی می کند.
• مدفوع کودک ممکن است به خون آغشته باشد.
• کودک بی اشتها می گردد.
• حالت تهوع و استفراغ در کودک ایجاد می شود.
• کودک از رفتن به توالت و اجابت مزاج امتناع می کند و می ترسد.
• نفخ شکمی در کودک
• بی اختیاری در دفع مدفوع کودک مشاهده می شود که کاملا خارج از اراده ی کودک است و هرگز نباید او را تنبیه کرد.

نحوه تشخیص این بیماری

تشخیص یبوست در کودکان کار چندان سختی نیست. بهتر است که در زمان آموزش دستشویی رفتن به کودک، در رابطه با وضعیت مدفوع سالم هم توضیحاتی به او ارائه دهید. به او آموزش دهید که هرگونه تغییر شکل و عادت غیر معمول را در وضعیت دفع مدفوع خود فورا به شما گزارش دهد و از شما کمک بخواهد.

برای تشخیص این عارضه در کودکان، پزشک موارد زیر را در نظر خواهد داشت:

• پرس و جو در رابطه با سوابق بیماری ها و مشکلات کودک، مصرف داروها ، میزان مصرف مایعات و نوع رژیم غذایی کودک در طول روز
• معاینه ی بالینی کودک به منظور بررسی توده ی مدفوع سفت شده در مقعد و رکتوم
• عکس برداری با اشعه ی ایکس به منظور بررسی کامل دستگاه گوارش و مسیر خروج مدفوع
• بررسی وضعیت انقباض راست روده ی کودک
• آزمایش خون
• بیوپسی از روده ها
• سیگموئیدوسکوپی
• کولونوسکوپی
• استفاده از کپسول های نشان گر

راه‌های پیشگیری از یبوست در کودکان

یبوست در کودکان مشکلی موقت و کاملا قابل پیشگیری است که در بیشتر مواقع به نوع سبک زندگی کودک و رژیم غذایی او بستگی دارد. به ندرت پیش می‌آید که وجود مشکلی جدی در کودک باعث بروز یبوست در او شده باشد و با در نظر گرفتن موارد زیر جلوی بسیاری از موارد این عارضه در کودکان را می توان گرفت:

• مصرف آب و مایعات کافی در طول روز
• مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه ها، سبزیجات تازه و و غلات
• انجام ورزش و تحرک کافی  
• آموزش نحوه ی صحیح و مرتب در رابطه با اجابت مزاج در یک زمان مشخص مثلا هر شب بعد از وعده ی شام یا هنگام صبح
• تعویض داروهایی که عوارض ناشی از مصرف آنها باعث به وجود آمدن یبوست در کودک می شود البته تحت نظر پزشک.
• مراجعه ی فوری کودک به دستشویی هنگام نیاز به دفع مدفوع که نیاز به آموزش و توجه والدین دارد.

درمان سریع یبوست در کودکان

با توجه به وضعیت و علت بروز یبوست در کودکان، پزشک روش های درمانی متفاوتی را ممکن است در نظر بگیرد. توجه داشته باشید که بیشتر موارد یبوست در کودکان کاملا گذرا و موقت است و با رعایت نکاتی ساده در سبک زندگی و نوع رژیم غذایی کودک قابل برطرف شدن می باشد. روش های درمان طبیعی و خانگی یبوست یکی از موثرترین روش های درمانی در این زمینه است:

• نوشیدن آب و مایعات کافی در طول روز
• استفاده از مواد غذایی فیبر دار در برنامه ی غذایی کودک مانند تشویق کودک به مصرف میوه ها و سبزیجات تازه در طول روز
• در نظر گرفتن زمان مشخص و کافی برای اجابت مزاج کودک و همراهی با او
• استفاده از روغن زیتون در وعده های غذایی کودک
• ماساژ دادن شکم کودک
• استفاده از ملین های طبیعی مانند آب آلو، انجیر و زیتون
• تشویق کودک به دستشویی رفتن به موقع و سر وقت  به هنگام نیاز

در صورتی که با انجام اقدامات فوق این مشکل در کودک برطرف نشد به احتمال زیاد کودک شما به بررسی ها و معاینات پزشکی بیشتری نیاز دارد و یبوست او شکل مزمن به خود گرفته است و  یا بیماری و مشکلی وجود دارد. در چنین وضعیتی پزشک اقدامات درمانی لازم را با توجه به سن و وضعیت یبوست کودک در نظر می گیرد:

• دارو درمانی و مصرف مکمل های فیبر و ملین های دارویی
• تنقیه برای تخلیه ی روده های کودک
• طب سوزنی
• ماساژ درمانی