بیماری التهابی روده یا (inflammatory bowel disease) گروهی از اختلالات را در بر می‌گیرد که در آن روده‌ها ملتهب (قرمز و متورم) می‌شوند که این امر احتمالاً نتیجه واکنش ایمنی بدن در برابر بافت ایجاد شده در روده است. اصطلاح بیماری التهابی روده (IBD) دو نوع اصلی بیماری کولیت اولسراتیو (UC) و بیماری کرون (CD) هستند. این دو عارضه شرایط طولانی مدتی هستند که با التهاب روده همراهند.
التهاب روده چیست و آیا خطرناک است؟
بیماری التهابی روده با دوره‌های مکرر التهاب دستگاه گوارش که در اثر پاسخ ایمنی غیرطبیعی به میکرو فلور روده ایجاد شده، مشخص می‌شود. التهاب روده شامل دو نوع بیماری روده ایدیوپاتیک است که بر اساس محل و عمق درگیری آنها در دیواره روده متمایز می‌شود.
کولیت اولسراتیو (UC): این عارضه التهاب مخاط روده بزرگ است. اغلب UC رکتوم را تحت تأثیر قرار می‌دهد (پروکتیت)، اما ممکن است به سیگموئید (پروکتوسیگموئیدیت)، فراتر از سیگموئید (کولیت اولسراتیو دیستال)، یا کل کولون تا سکوم (پانکولیت) گسترش یابد.
بیماری کرون (CD): منجر به زخم ترانس مورال هر بخشی از دستگاه گوارش (GI) می‌شود که اغلب بر کولون انتهایی تأثیر می‌گذارد. بیماری کرون می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش، از دهان گرفته تا پایین (مقعد) را درگیر کند.
هر دو بیماری بر اساس میزان (خفیف، متوسط یا شدید) و محل دقیق ایجاد طبقه بندی می‌شوند. CD همچنین بر اساس فنوتیپ التهابی، تنگ کننده یا نافذ طبقه بندی می‌شود.
علاوه بر دستگاه گوارش، هم بیماری کرون و هم کولیت اولسراتیو تظاهرات خارج روده‌ای زیادی دارند. در حالی که در اکثر بیماران، اختلالات قابل تشخیص است، حداقل در 10٪ از بیماران، ویژگی‌ها به قدری مشابه است که در ابتدا نمی‌توان بین این دو اختلال افتراق داد.
هر دو اختلال دارای استعداد ژنتیکی هستند. هیچکدام قابل درمان نیستند و هر دو عوارض بسیار زیادی دارند. در نهایت، هر دو خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را افزایش می‌دهند.
علائم شایع IBD
شایع‌ترین علائم بیماری التهابی روده، درد شکم و اسهال است. افراد در هر سنی می‌توانند به IBD مبتلا شوند، اما این عارضه بیشتر در سنین 15 تا 40 سالگی بروز پیدا می‌کند. علائم دیگر التهاب روده عبارتند از:
- خون در مدفوع یا روی دستمال توالت
- تب
- انرژی کم
- کاهش وزن
- درد شکمی
- کم اشتهایی
- خون در مدفوع
- احساس نفخ و گاز زیاد
- اسهال
همچنین علائم کمتر شایع التهاب روده شامل موارد زیر است:
- بثورات و زخم‌های پوستی
- مشکلات چشم و بینایی
- استفراغ یا تهوع
- احساس درد در مفاصل و آرتریت
- تعریق در شب
- مشکلات کبدی
- کودکان ممکن است مانند سایر کودکان هم سن خود رشد نکنند و دیرتر از حد طبیعی به بلوغ برسند.
آیا التهاب روده باعث سرطان می‌شود؟
به گفته سایت www.crohnscolitisfoundation.org به نظر می‌رسد بیماران مبتلا به IBD در مقایسه با جمعیت عمومی به طور قابل توجهی در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ هستند. بیماران با حداقل 8 سال طول مدت بیماری و درگیری کولون در معرض افزایش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال هستند (به استثنای بیمارانی که فقط مبتلا به پروکتیت اولسراتیو یا مبتلا به بیماری کرون هستند و کمتر از 1/3 روده بزرگ آنها درگیر است)
مقایسه IBD و IBS
این دو بیماری کاملا با یکدیگر متفاوتند که در ادامه به مقایسه ساده آنها پرداخته‌ایم:
IBD یا التهاب روده
- به عنوان یک بیماری طبقه بندی شده است
- می تواند باعث التهاب مخرب و آسیب دائمی به روده شود
- این بیماری در طول تصویربرداری تشخیصی قابل مشاهده است
- افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ
- به عنوان یک سندرم طبقه بندی می‌شود که با گروهی از علائم تعریف می‌شود
- باعث التهاب نمی‌شود؛ به ندرت نیاز به بستری شدن در بیمارستان یا جراحی دارد
- هیچ نشانه ای از بیماری یا ناهنجاری در طول معاینه کولون وجود ندارد
- خطر افزایش سرطان روده بزرگ یا IBD وجود ندارد
علل
علت دقیق IBD ناشناخته است، یکی از دلایل آن ضعف سیستم ایمنی است. سایر علل احتمالی این عارضه عبارتند از:
- سیستم ایمنی به محرک‌های محیطی مانند ویروس یا باکتری که باعث التهاب دستگاه گوارش می‌شود، واکنش نادرست نشان می‌دهد.
- به نظر می‌رسد یک جزء ژنتیکی نیز وجود دارد. فردی با سابقه خانوادگی IBD احتمال بیشتری دارد که این پاسخ ایمنی نامناسب را ایجاد کند.
چه غذاهایی برای التهاب روده مفید است؟
افراد مبتلا به IBD ممکن است تجربیات متفاوتی داشته باشند و این تجربیات همه افراد را به یک شکل تحت تاثیر قرار نمی‌دهد. اگرچه رژیم غذایی نمی‌تواند IBD را درمان کند، انجام برخی اصلاحات ممکن است به کاهش شدت علائمی مانند ناراحتی شکمی و اسهال کمک کند. هر گونه تغییر در رژیم غذایی خود را با پزشک در میان بگذارید. در ادامه غذاهای مفید برای IBD را معرفی می‌کنیم:
غذاهای مفید:
بهترین رژیم غذایی برای التهاب روده شامل مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل، لوبیاها، پروتئین‌های بدون چربی و چربی‌های سالم غنی از اسیدهای چرب امگا 3 می‌باشد.
غذاهای محرک:
هر فرد مبتلا به بیماری التهابی روده ممکن است غذاهای محرک متفاوتی داشته باشد، اما در ادامه به بررسی رایج‌ترین آنها می‌پردازیم:
- غذاهای سرشار از فیبر نامحلول مثل کلم پیچ خام، پوست سیب، تخمه آفتابگردان، کلم بروکسل، کلم، گل کلم، مارچوبه
- غذاهای حاوی لاکتوز بالا: شیر گاو، خامه، بستنی، کاستارد
- الکل و شیرین کننده‌های مصنوعی: سوربیتول، مانیتول، زایلیتول، سوکرالوز، آسپارتام، ساخارین
- غذاهای شیرین: کلوچه، شیرینی، شکر نارگیل، عسل، شربت افرا
- غذاهای پرچرب: کره، غذاهای پنیری و سرخ شده
- غذاهای تند: سریراچا، پودر فلفل قرمز
- نوشیدنی‌های کافئین دار مثل چای، قهوه، انرژی زا و غیره
چگونه بیماری التهابی روده (IBD) تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان IBD را با ترکیبی از:
- آزمایش خون، آزمایش مدفوع و اشعه ایکس تشخیص می‌دهند.
- آزمایشات دیگری مانند سی تی اسکن و ام آر آی نیز ممکن است انجام شود.
- همچنین نمونه مدفوع را از نظر وجود خون بررسی می‌کنند.
- آنها همچنین می‌توانند آندوسکوپی فوقانی (از دهان تا ابتدای روده کوچک) یا کولونوسکوپی (بررسی روده بزرگ و کوچک) را برای مشاهده داخل دستگاه گوارش با استفاده از یک لوله بلند متصل به یک دوربین کوچک انجام دهند.
- در کولونوسکوپی، لوله از طریق مقعد وارد می‌شود.
- برای انجام آندوسکوپی، پزشک لوله را از گلو پایین می‌برد.
پزشک می‌تواند التهاب، خونریزی یا زخم را روی دیواره روده بزرگ ببیند. در طول این روش، پزشک ممکن است بیوپسی انجام دهد و نمونه‌های کوچکی را برای ارسال به آزمایشگاه برای آزمایش ببرد.
درمان سریع التهاب روده
درمان التهاب روده یا IBD با داروها، تغییر در رژیم غذایی و گاهی اوقات جراحی انجام می‌شود. هدف از درمان تسکین علائم، جلوگیری از سایر مشکلات، عود بیماری در آینده و التیام روده‌های ملتهب است. احتمالا پزشک موارد زیر را توصیه می‌کند:
درمان التهاب روده در خانه و طب سنتی
با بعضی از روش‌های ساده مثل رعایت رژیم غذایی می‌توان IBD را در خانه درمان کرد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
- پروبیوتیک‌ها: روده به طور طبیعی مملو از باکتری است، اما تعادل آنها ممکن است در افراد مبتلا به کرون ناموفق باشد. هدف پروبیوتیک‌ها بازگرداندن این تعادل با افزودن میکروب‌های مفید است.
- داروهای گیاهی: آنها ممکن است برای مبتلایان به التهاب روده مفید باشند. طب گیاهی یک روش سنتی چینی است که از گیاهان یا عصاره آنها برای درمان شرایط پزشکی استفاده کند.
- استراحت دادن به روده: اگر بیماری شما فعال است، داشتن یک رژیم غذایی مایع می‌تواند به سیستم گوارش شما فرصتی برای بازیابی مجدد بدهد. با این حال آن را بدون مشورت پزشک انجام ندهید.
- آلوئه ورا: برخی افراد ادعا می‌کنند که نوشیدن آب این گیاه می‌تواند به مشکلات روده کمک کند. اما هیچ مدرکی دال بر اثربخشی آن وجود ندارد.
- طب سنتی چینی و طب سوزنی: برخی از افراد ممکن است با انجام طب سوزنی احساس بهتری داشته باشند. اما هنوز اثرگذاری آن ثابت نشده است.
- یوگا: با توجه به اینکه استرس یکی از عوامل تشدید التهاب روده است، انجام تمرینات یوگا می‌تواند به کاهش علائم و کنترل بیماری کمک کند.
- زردچوبه: بخش کلیدی این ادویه کورکومین است که برخی معتقدند دارای قدرت مبارزه با التهاب است و در چند مطالعه کوچک به افرادی که مبتلا به IBD هستند کمک کرده است.
دارو و قرص برای التهاب روده
در بسیاری از موارد پزشک با تجویز دارو به کنترل بیماری کمک می‌کند که شامل گزینه‌های زیر است:
- آمینوسالیسیلات‌ها
- عوامل سرکوب کننده سیستم ایمنی برای جلوگیری از ایجاد التهاب در سیستم ایمنی
- کورتیکواستروئیدها مثل (هیدروکورتیزون، دگزامتازون، پردنیزون و غیره)
- داروهای مسکن
- آنتی بیوتیک‌ها مثل مترونیدازول
افراد مبتلا به IBD باید همیشه قبل از استفاده داروهای ضد اسهال با پزشک خود مشورت کنند. اشتهای ضعیف، اسهال و هضم ضعیف مواد مغذی می‌تواند دریافت کالری و مواد مغذی مورد نیاز را برای افراد مبتلا به IBD دشوار کند. کودکان مبتلا به IBD باید غذاهای متنوعی بخورند، مایعات زیادی بنوشند و از غذاهایی که علائم را بدتر می کنند اجتناب کنند. برخی از کودکان ممکن است به مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی، کلسیم یا ویتامین D نیاز داشته باشند. کودکانی که به خوبی رشد نمی‌کنند ممکن است به فرمول های خاصی برای افزایش کالری و تغذیه نیاز داشته باشند.
جراحی
حدود 7 نفر از هر 100 نفر مبتلا به کولیت در 5 سال اول پس از تشخیص نیاز به جراحی روده بزرگ خواهند داشت. اگر داروها علائم شما را کنترل نکنند، یا اگر دچار عوارض شدید شوید، ممکن است به شما پیشنهاد جراحی داده شود.
بسیاری از جراحی‌های رایج التهاب روده را می‌توان با (لاپاراسکوپی) انجام داد. مزایای زیادی برایاین جراحی وجود دارد،که مهم‌ترین آن بهبودی سریعتر است.
انواع متداول جراحی برای افراد مبتلا به کولیت شامل جراحی ایلئوستومی (استوما) و جراحی کیسه‌ای است.
آیا IBD نیاز به جراحی دارد؟
فرد مبتلا به التهاب روده ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند اگر:
- روده سوراخ شود
- انسداد روده ایجاد شود
- خونریزی متوقف نشود
- علائم به درمان پاسخ ندهد
منبع خارجی: kidshealth.org/en/parents/ibd.html
