علائم سندروم روده‌‌ تحريک پذير چیست؟ انواع، علت و درمان IBS

سندروم روده‌ ی تحریک پذیر

سندروم روده تحريک پذير يا IBS يک اختلال عمومی است كه بيش از 15 درصد مردم با آن مواجه اند و بر سیستم گوارشی تأثیر می‌گذارد. این عارضه که با اصطلاح انگلیسی Irritable bowel syndrome هم شناخته می‌شود، علائمی مانند گرفتگی معده، نفخ، اسهال و یبوست ایجاد می‌کند. این علائم گاهی عود می‌کنند و ممکن است روزها، هفته ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشند. در ادامه اطلاعاتی جهت آمادگی و درک علائم، علت، ارزيابی و گزينه‌های درمان سندروم روده تحریک پذیر در اختیار شما قرار می‌دهیم:

سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

IBS يكی از انواع مختلف اختلالات دستگاه گوارشی است كه طی آن روده عملكرد عادی ندارد ولی هيچ مشكل غيرعادی هم در اندام‌ها يا در آزمايشات ديده و يافت نمی‌شود. برخی اوقات سندروم روده تحریک پذیر به نام‌های كولون اسپاستيک، كوليت اسپاستيک، كوليت مخاطی يا معده عصبی معرفی می‌شوند كه البته این اصطلاحات قديمی هستند. IBS را نبايد با بيماری التهاب روده بزرگ (معروف به IBD) مانند كرون يا كوليت اشتباه گرفت. بايد توجه داشت كه درمان IBS با دارو است و جراحی نقشی در رفع اين مشكل ندارد.

سندرم روده تحریک پذیر معمولا یک مشکل مادام العمر است. هیچ درمانی وجود ندارد، اما تغییر رژیم غذایی و داروها اغلب می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند.

علائم سندروم روده تحریک پذیر یا IBS چيست؟

افراد ممکن است ترکیبات متفاوتی از علائم داشته باشند که یکی از آنها غالب است، در حالی که بقیه به صورت تصادفی و غیرقابل پیش بینی رخ می دهند. این علائم از ملايم تا شديد و در هر فرد متفاوت و هميشه در حال تغيير است. عمده ترين علامت سندروم روده تحریک پذیر به شرح زیر است:

علائم روده تحریک پذیر
  • درد شكم
  • پر بودن معده
  • گاز و نفخ
  • تغيير حالت مدفوع
  • اسهال يا يبوست (يا هردو در زمان‌های متفاوت) دارند.
  • گرفتگی شکم
  • خروج ترشحات
  • حس فوریت یا تخلیه ناتمام در اجابت

ناراحتی‌های ناشی از IBS معمولا پس از اجابت رفع می‌شوند.

انواع IBS

IBS دارای زیرگروه‌های مختلفی است که با قوام مدفوع مرتبط است:

  • IBS-D زمانی است که سیستم گوارش به سرعت منقبض می‌شود، مواد قابل هضم را به سرعت از طریق دستگاه گوارش منتقل می‌کند و در نتیجه حرکات مکرر و آبکی روده (اسهال) رخ می دهد.
  • IBS-C زمانی است که دستگاه گوارش به آرامی منقبض می‌شود و زمان انتقال مواد قابل هضم را به تأخیر می‌اندازد که در نتیجه مدفوع سخت شده و یبوست اتفاق می‌افتد.
  • IBS-M در این حالت زمان انتقال در سراسر دستگاه گوارش در نوسان است و باعث ایجاد ترکیبی از اسهال و یبوست می‌شود که اغلب بین این دو متناوب است. 

درد روده زمانی رخ می دهد که مواد در یک بخش از روده به آرامی و در بخش دیگر به سرعت عبور می‌کنند. علاوه بر این، انقباضات طولانی مدت روده ممکن است از عبور طبیعی هوا جلوگیری کند و باعث نفخ شدید و آروغ شود.

درد IBS می ‌تواند مداوم یا اپیزودیک باشد، به شدت ظاهر شود و به سرعت برطرف شود، گهگاه یا مکرر رخ دهد و خیلی سریع از یک مکان در روده به مکان دیگر منتقل شود. 

badgut.org/information-centre/a-z-digestive-topics/ibs

علت IBS چيست؟

دليل اصلی این سندروم هنوز مشخص نشده ولی علائم حاكی از عملكرد غيرعادی يا ارتباط نادرست بين سيستم عصبی و عضله‌های روده است. اين تنظيمات غيرعادی منجر به تحريک شدن يا حساس شدن روده می‌شود. عضلات جداره روده هماهنگی خود را از دست می‌دهند و در زمان‌های مختلف بيش از حد يا خيلی ضعيف منقبض ميشوند و هرچند هيچ گرفتگی فيزيكی وجود ندارد ولی بيمار حس گرفتگی يا انسداد می‌كند.سندروم روده تحريک پذير در زنان دو برابر مردان ديده می‌شود. علل اصلی این عارضه به شرح زیر است:

  • عوامل محيط زيستی
  • عوامل ژنتيكی
  • باكتری‌های موجود در معده
  • عدم تحمل غذاهای خاص
  • رشد بيش از حد باكتری‌ها
  • ناتوانی در انجام اجابت بطور خود به خود
  • حساسيت بيش از حد روده‌ها
  • اختلالات گوارشی مثل هضم ضعيف چربی يا كربوهيدرات
  • اختلالات عصبی و هورمونی

گاهی اوقات IBS پس از مسمومیت غذایی یا عفونت روده (آنتریت) در فرد ایجاد می‌شود. اخیراً کشف شده که در برخی از بیماران IBS تغییراتی در روشی که مغز عملکردهای روده را کنترل می‌کند و همچنین در نحوه ارسال اطلاعات توسط روده به مغز ایجاد می‌شود.

چطور بفهميم مشكل از IBS است يا چيز ديگر؟

با هيچ تست خاصی نميتوان IBS را تشخيص داد ، در عوض قبل از گذاشتن نام IBS روی بيمار بايد تمام بيماری‌های ديگر را در وی رد و كنار گذاشت. معاينه كامل جسمی و بررسی دقيق سابقه بيمار توسط جراح يا متخصص دستگاه گوارش برای رد كردن بيماری‌های جدی تر ضروری است. بنابراین آزمايشاتی از قبیل:

تست خون ، تست مدفوع ، سيگموئيدوسكوپی و كولونوسكوپی و عكس با اشعه ايكس تجویز می‌شود.

ويژگی‌های خاصی كه برای تشخيص سندروم روده تحريک پذير لازمند دل درد يا ناراحتی شكم حداقل 3 روز در ماه طی 3 ماه و داشتن يک يا دو مورد از موارد ذيل است:

  • بهتر شدن علائم پس از اجابت
  • تغيير حالت ظاهری مدفوع و دفعات آن
  • سایر مواردی كه بايد در نظر گرفت شامل: شروع علائم در سن 50 سالگی، مشكلات شبانه كه باعث بيداری بيمار می‌شوند، استفاده از آنتی بيوتيک و سابقه بيماری‌هايی مانند التهاب روده بزرگ يا سرطان در خانواده.
  • اگر بدن در جذب لاكتوز مشكل دارد ميتوان بمدت 2 هفته غذاهای بدون لاكتوز مصرف كرد تا اين مورد برای پزشک تاييد شود.
  • تب، پايين بودن ميزان گلبول قرمز خون، خونريزی مقعد و كم شدن بی دليل وزن، هيچ يک نشانه IBS نيستند و بايد توسط متخصص پيگيری شوند.

بیشتر بخوانید: علائم سرطان روده بزرگ و نحوه درمان این سرطان

درمان سندروم روده تحریک پذير چگونه است؟

درمان روده تحریک پذیر

همينكه بدانيم سندروم روده تحريک پذير مشكل جدی و خطر جانی ندارد از استرس می‌كاهد . كم كردن فشارهای روحی، رفتار درمانی، فيزيوتراپی، بيوفيدبک و تكنيک‌های آرامش بخش همگی در رفع مشكلات این بیماری نقش دارند. بيمار با يادداشت كردن غذاها و فعاليت‌های روزانه ميتواند برخی غذاها و يا عواملی كه منجر به IBS می‌شوند را شناسايی كند و جراحی لازم نیست.

هدف از درمان، كم كردن علائم است و با اصلاح سبک زندگي مانند ورزش منظم و خواب بهتر ميتوان به اين هدف رسيد . اصلاح رژيم غذايی در برخی بيماران موثر است. چندین نوع ماده ی غذایی بر IBS  اثر منفی دارند و مخففشان FODMAP ( تخمیر الیگوساکاریدها , دی ساکاریدها , مونوساکاریدها و پلی ال ) است که حاوی شکرهای پیچیده مانند لاکتوز , فروکتوز , گالاکتوز , سوربیتول , مانیتول و زیلیتول میباشند. رژیم غذایی که  FODMAP آن کم است برای بیماران IBS مفید میباشد. ضمنا عدم تحمل گلوتن IBS را تشدید میکند حتی اگر فرد بیماری سلیاک نداشته باشد. غذاهای تولید کننده گاز مانند لوبیا, کلم, گل کلم, بروکلی ,جوانه بروکسل و پیاز همگی در ایجاد نفخ و ناراحتی IBS نقش دارند.

غذاهای فيبردار می‌تواند در سندروم روده تحريک پذير هم مثبت عمل كند هم منفی . فیبرهای حل شدنی مانند آنچه در میوه‌های مرکبی و دانه کتان و حبوبات است به نرم شدن مدفوع کمک و شدت گرفتگی ها را کم میکنند. فیبرهای حل نشدنی که در سلولز, غلات و سبوس وجود دارد آب را جذب و اسهال را کاهش میدهد. فيبر زياد در بعضي افراد باعث نفخ و ناراحتی معده ميشود .

پروبيوتيک (باكتريهاي خوب) هم براي بهبود IBS موثرند و ميتوان آن را مكمل غذاهاي ديگر كرد. پروبيوتيک‌ها در فرم‌های گوناگون موجودند و یافتن نوع مناسب برای شما نیاز به آزمون و خطا دارد.

IBS از نوع متوسط تا شديد تنها با دارو بهبود مي يابد ولی اثر دارو روی هر شخص متفاوت است. داروهایی که معمولا تجویز میشوند شامل :

داروهای آنتی کولینرژیک مانند دیسیکلومین , پروپانتلین , بلادونا و هیوسیامین برای کنترل اسپاسم روده هستند. عوارض این داروها خشکی دهان، مشکل ادرار، تاری دید و ضربان قلب بالا است.

بیساکودیل در دوز پایین هم در برخی بیماران جواب داده است.

مصرف ریفاکسیمین (نوعی آنتی بیوتیک) بمدت دو هفته (بدون عارضه ی یبوست) برای بیماران IBS مفید میباشد. به همین دلیل میتوان گفت باکتری‌های روده نقش مهمی در ایجاد IBS ایفا میکنند.

درمان IBS چقدر طول می‌کشد؟

رفع علائم سندروم روده تحريک پذير معمولا یک پروسه کند است و شايد شش ماه يا بيشتر طول بكشد و صبوری بسيار مهم است. روده به راحتی در مقابل استرس عکس العمل نشان میدهد و با رعایت یک رژیم غذایی و داروهای مناسب میتوان به راحتی IBS را رفع و بر آن غلبه کرد.

سوالاتی که می‌توانید از پزشک معالج بپرسید:

  • IBS چیست؟
  • دلیل IBS چیست؟
  • آیا فشار روحی (استرس) موجب IBS می‌شود؟
  • تشخیص چگونه است؟
  • آیا برای تایید IBS آزمایش خاصی وجود دارد؟
  • آیا به کولونوسکوپی نیاز دارم؟
  • آیا IBS بیماری جدی ای است؟
  • آیا IBS میتواند باعث بیماری های دیگر شود؟
  • چه گزینه‌هایی برای درمان دارم؟
  • آیا غذاهای خاص بر علائم تاثیر دارند؟
  • آیا علائم من رفع میشوند؟

سوالات متداول سندروم روده تحریک پذیر

نام خود را وارد کنید
پر کردن این قیمت اجباری نیست
شماره موبایل خود را وارد کنید
3 دیدگاه
Inline Feedbacks
View all comments
محمد رضا شکرالهی

مطالب عالی بود ، در مورد ترشحات کمی بیشتر توضیح دهید؟؟؟؟

#####

میشه به صورت پیام بیماری خود رو بیان کنیم