فتق یا باد فتق چیست و چرا ایجاد می‌شود؟

فتق یا اصطلاحاً باد فتق به تغییر مکان ارگان‌های بدن به سایر بافت‌ها و یا حفره‌های بدنی گفته می شود و از بیماری‌های شکمی به شمار می‌رود که در اثر تضعیف لایه‌های درونی عضلات شکمی ایجاد می‌شود. پیامد این عارضه کشیدگی و یا پارگی بیش از حد در ناحیه جدار شکم یا دیافراگم است.

فتق در کدام قسمت‌های بدن ایجاد می‌شود؟

• فتق مغبنی یا کشاله ران : رایج ترین نوع این بیماری است، در این عارضه روده از نقطه‌ی ضعیف شده وارد دیواره شکمی می‌شود. کانال مغبنی در کشاله ران قرار داشته و در مردان کانال ورود اسپرماتیک به شکم و در زنان در این کانال رباطی وجود دارد که به نگهداری رحم کمک می کند. این فتق در مردان شایع تر است.
• هیاتال : در این نوع از بیماری قسمتی از معده از طریق دیافراگم (بخشی ماهیچه ای که با انقباض خود هوا را به داخل ریه ها می کشد.) به حفره سینه ورود پیدا می کند. هیاتال اغلب در افراد بالای 50 سال رخ می دهد.
• فتق ناف : در این نوع فتق روده از طریق شکاف شکمی و در نزدیکی ناف بیرون می زند. فتق ناف در نوزادان زیر 6 ماه ایجاد می شود و اغلب خود به خودی با قوی تر شدن عضلات شکمی برطرف می شود.
• برشی : این بیماری بعد از عمل جراحی رخ داده و در طی آن قسمتی از روده از شکاف جراحی یا بافت ضعیف بیرون می زند.
• دماغی یا سلبرال : از نوع داخلی ثانویه به شمار می‌رود که ناشی از رشد تومورها، فورامن اکسیپیتال (لوزه‌ای) یا سوراخ تخم مرغی شکل را اشغال می‌کند.
• فتق دیسک : این نوع داخلی ناشی از جابجایی و بیرون‌زدگی هسته دیسک در کانال اسپینال ستون فقرات گردنی، مهره سینه‌ای، ناحیه کمری یا ستون فقرات رخ می‌دهد.
• فتق شکمی : این مورد ناشی از جا به جایی یکی از احشاء شکمی رخ می‌دهد.

علل ایجاد فتق

علت ایجاد این بیماری را می‌توان عواملی دانست که موجب فشار و تضعیف عضلات ناحیه شکمی می‌شود. این بیماری ممکن است ناگهانی و یا در طول زمان ایجاد شود. از عواملی که موجب تضعیف عضلات می‌شود می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• نقص مادرزادی (درست بسته نشدن دیواره‌ی شکمی)
• سن
• سرفه مزمن
• آسیب ناشی از صدمه یا جراحی

از عواملی که موجب افزایش فشار وارده به شکم می‌شود، می‌توانیم موارد زیر را ذکر کنیم :

• بارداری
• یبوست مزمن
• بلند کردن وزنه
• آسیت (آب آوردن شکم)
• افزایش وزن ناگهانی
• انجام جراحی
• عطسه و سرفه (مزمن و طولانی مدت)

علائم فتق چیست؟

علائم این عارضه بسته به نوع آن می تواند متفاوت باشد. برخی از این علائم عبارتند از :

• برآمدگی بر روی شکم (بسته به نوع فتق برآمدگی در نقاط مختلفی از بدن روی می‌دهد)
• لمس فتق (می توانید حین ایستادن و یا خم شدن این برآمدگی را احساس کنید)
• احساس درد در ناحیه شکم
• ضعف یا سنگینی در ناحیه شکم
• احساس سوزش یا درد در محل برآمدگی
• رفلاکس معده، درد قفسه سینه یا مشکل در بلع 

البته در برخی موارد این عارضه هیچ نشانه‌ای به همراه ندارد و در طی معاینات دوره‌ای تشخیص داده می‌شود.

نحوه تشخیص انواع فتق

نحوه تشخیص فتق بسته به نوع آن متفاوت است، به طور مثال در فتق مغبنی یا برشی بیماری تنها از طریق معاینه فیزیکی تشخیص داده می‌شود اما در صورت بروز فتق هیاتال نیاز به انجام عکس برداری با باریم و آندوسکوپی است، تا از این طریق پزشک احشاء داخل شکم را مشاهده نماید. برای فتق ناف از سونوگرافی برای تشخیص استفاده می‌شود.

روش‌های درمان فتق

راهکار قطعی درمان این مشکل با استفاده از جراحی امکان‌پذیر است در حالی که تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو تنها به بهبودی علائم فتق کمک می کند. دو روش قطعی بهبود این عارضه عبارت است از :

جراحی(عمل فتق)

در صورت رشد فتق و یا درد شدید انجام جراحی الزامی است. برای درمان پزشک از طریق دوختن حفره ایجاد شده ، بیماری را درمان می‌کند. این عمل از طریق وصله کردن سوراخ با استفاده از توری جراحی انجام می‌شود. این روش دوره نقاهت طولانی مدتی دارد و ممکن است تا 6 هفته نتوانید راه بروید. اما نتیجه بهتری را به همراه دارد.

لاپاراسکوپی

روش لاپاراسکوپی در مقایسه با جراحی روش کم دردسرتری است. زیرا به جای برش شکم از طریق سوراخ کردن چند ناحیه خاص جراحی انجام می‌شود. در نتیجه آسیب کمتری به بافت های اطراف فتق زده می‌شود. در طی این جراحی از دوربینی کوچک و تجهیزات جراحی مینیاتوری استفاده می‌شود. این روش دوره بهبودی کوتاهی دارد ولی خطر برگشت بیماری در آن بالا است.

عوارض درمان نکردن این بیماری

در صورت بی توجهی به درمان این عارضه مشکلاتی برای فرد ایجاد می‌شود که عبارتند از:

• انسداد روده : اگر روده در دیواره شکم به دام افتد انسداد روی می دهد که همراه با درد شدید و یبوست است.
• درد و تورم در نواحی اطراف فتق
• اختناق : اگر جریان خون رسانی به روده (قسمتی از روده که درون دیواره شکم گیر افتاده است) کاهش یابد و یا قطع شود، این وضعیت رخ می دهد. اختناق موجب عفونی شدن یا مرگ بافت روده‌ای می‌شود.