بی اختیاری مدفوع که به آن بی اختیاری روده نیز گفته میشود، اصطلاحی است که در مواردی استفاده میشود که حرکات روده قابل کنترل نباشد. در این وضعیت مدفوع و مواد زائد در مواقع ناخواسته از رکتوم خارج میشود. این عارضه یکی از بیماریهای خجالت آوری است که بیشتر در سالمندان دیده میشود و دلایل گوناگونی میتواند داشته باشد. بسته به علت، درمان میتواند شامل یک یا چند مورد از این رویکردها باشد: تغییر رژیم غذایی، تمرین روده، داروها یا جراحی.
نگاهی کلی بی اختیاری:
- تقریبا از هر 10 نفر یک نفر به بی اختیاری مدفوع دچار میشود
- این عارضه در زنان و افراد بالای 65 سال شایع تر است
- علائم رایج بی اختیاری مدفوع عبارتند از نشت مدفوع یا گاز غیر قابل کنترل، فوریت برای اجابت مزاج و کاهش آگاهی از نیاز به اجابت مزاج یا دفع گاز
- دارو، تمرین عضلانی، بیوفیدبک، پلاگهای مقعدی، تحریک عصبی و جراحی گزینههای درمانی احتمالی هستند
بی اختياری مدفوع چيست؟
بي اختياری مدفوع يعنی ناتوانی در كنترل مدفوع يا گاز در زمان لازم . كنترل مدفوع برای فعاليتهای روزانه بسيار ضروری است و اهميت آن تا زماني كه اختلالی پيش نيامده برای فرد مشهود نمیشود. این عارضه برای بيمار بسيار مشكل ساز است زیرا بخاطر آغشته شدن لباس بطور اتفاقی بسيار خجالت زده است. متاسفانه خيلي از اين بيماران بطور پنهان رنج ميبرند و حتي قضيه را با افراد خانواده و يا پزشگ در ميان نمیگذارند.
این مشکل باعث ميشود تا اين افراد از يک سری فعاليت های اجتماعي دوری، كار خود را منتقل يا تعويض و حتي روی رابطه های شخصي آنها اثر بگذارد. هزينههای پزشکی، پرستاری و روزهای از دست رفته از كار هم بر جامعه اثر دارند.
هنگامي كه اسفنكترهای مقعد منقبض میشوند، عضله هاي دروني اطراف مقعد بنام اسفنكترهای درونی شل ميكنند تا مدفوع به كانال مقعد ورود كند. در اينجا حسگرهای عصبي تفاوت بين گاز و مدفوع را شناسايی و حالت مدفوع را مشخص ميكنند (نرم يا شل). سيگنالها به مغز ارسال و نياز به اجابت مشخص میشود. اگر زمان و محل برای اجابت مناسب باشد عضلههای اسفنكتر مقعد و همچنين عضله های لگن شل میكنند و عضله های شكم برای دفع منقبض ميشوند.
عواملي از قبيل مدفوع شل، ركتوم، مقعد يا عصبهای آسيب ديده يا مريض همگی در بی اختياری مدفوع دخيل هستند.
انواع بی اختیاری
این عارضه چند نوع مختلف دارد:
- بی اختیاری فوری: شایع ترین نوع بی اختیاری مدفوع است که میل شدیدی برای اجابت مزاج دارید، اما نمیتوانید قبل از رسیدن به توالت جلوی آن را بگیرید. در این وضعیت عضلات کف لگن شما ممکن است به دلیل آسیب عضلانی یا آسیب عصبی برای جلوگیری از اجابت مزاج بسیار ضعیف باشند.
- غیر فعال: نوع دیگری از بی اختیاری مدفوع است که نشت بدون اینکه شما از آن اطلاع داشته باشید رخ میدهد. در این شرایط ممکن است شما اصلا متوجه نشوید که راست روده شما پر است.
بی اختیاری مدفوع چقدر شایع است؟
به سختی میتوان تعداد افراد مبتلا به بی اختياری مدفوع را تخمين زد و دليل اصلی اين است كه بيماران معمولا مشكل خود را پنهان میكنند. لذا شدت این بیماری در مردم بين 1.5 الي 18 درصد متغير است. طبق آماری که در آمریکا بررسی شده، 2.2 درصد از مردم علائم بی اختياری داشتهاند كه 30 درصد از اين آمار متعلق به افراد بالای 65 سال و در زنان دوبرابر مردان بوده است.
اهميت قضيه در اين است كه اين وضعيت از آنچه انتظار ميرفت حادتر میباشد. بيمار نبايد احساس تنهايی كند و از درميان گذاشتن مشكل با اطرافيان يا پزشک بترسند. درمان بی اختياری مدفوع كيفيت زندگی را به مراتب بهبود ميبخشد.
چه كسانی در معرض بی اختياری مدفوع هستند؟
عوامل خطر برای ابتلا بی اختياری مدفوع به شرح زیر میباشند:
جنسيت: اين مشكل در زنان تقريبا دوبرابر مردان است، چون عضلههای اسفنكتر مقعد هنگام زايمان معمولا آسيب میبينند. اين آسيب ميتواند بصورت پاره شدن عضله اسفنكتريا آسيب ديدن عصبهای پودندال (كنترل كننده عضلات مقعد) باشد.
اسهال یا یبوست مکرر: این شرایط باعث ضعیف شدن ماهیچه های راست روده و مقعد می شود. هنگامی که این عضلات ضعیف می شوند، توانایی نگه داشتن مدفوع در بدن نیز ضعیف می شود.
سن بالا: این مشکل در افراد مسن بيشتر ديده ميشود. عملكرد مقعد با گذشت زمان تضعيف و در اشخاص مسن باعث بی اختياری ميشود. در ضمن بيماري هاي عصبي در اين گروه سني عمومي تر است.
بيماریهای كلی: این مشکل در منزل سالمندان و بيمارستان كه بيمار كم تحرک است و يا رفتن به توالت برايش مقدور نيست.
زايمان قبلی: مخصوصا در افرادی كه اپی زياتموی (برش جراحی) يا فورسپس يا حاملگی بلند مدت داشته اند. در بيش از 35 درصد از زنانی كه زايمان طبيعی دارند آسيب ديدگی اسفنكتر تشخيص داده نمیشود و احتمال اين آسيب ديدگی با استفاده از ابزار و فورسپس بيشتر است. اين آسيبها در سنين پايين با عضلههای كف لگن جبران میشوند ولی در نهايت خود را در سنين بالا نشان میدهند.
جراحی آنوركتال قبلی: بيمارانی كه تحت جراحی شقاق يا فيستول مقعد قرار گرفتهاند يا هموروئيد دارند (اگر به عضلههای اسفنكتر آسيب رسيده باشد)
ركتوم برداشته شده: بيمارانی كه یک بخش يا كل ركتوم آنها برداشته شده و به بخش ديگر روده متصل شده است، چون ديگر محلی برای ذخيره ي ضايعات مثل ركتوم اصلی وجود ندارد.
پرتو درمانی لگن: افرادی كه لگن آنها تحت پرتودرمانی قرار گرفته و عصبهای كنترل كننده مقعد آسيب ديده اند.
بیماریهای مقعد و نشیمنگاه: ابتلا به برخی از بیماریهای مقعدی مثل هموروئید ممکن است در طولانی مدت باعث نشت مدفوع از مقعد شود.
مطلب مرتبط: هموروئید چیست؟
علت بی اختیاری مدفوع در کودکان چیست؟
برای کودکان بزرگتر از 4 سال، شایع ترین علت بی اختیاری مدفوع، یبوست با مقدار زیاد مدفوع در رکتوم است. هنگامی که این اتفاق میافتد، ممکن است کودک نتواند متوجه شود که مدفوع جدیدی وارد راست روده میشود.
- نقایص مادرزادی مقعد، رکتوم یا کولون هم میتواند تواند باعث بروز این عارضه در کودکان شود.
- آسیب به اعصاب مقعد و رکتوم نیز میتواند باعث بی اختیاری مدفوع شود
- همچنین آسیبهای نخاعی هم میتواند باعث بی اختیاری مدفوع شود.
علائم ناتوانی در کنترل مدفوع
علائم بی اختياری متغير است: از عدم كنترلهای جزئی (گاز) تا عدم كنترل كل مدفوع و آن هم بدون هشدار. این مشکل برای برخی فقط هفتگی يا ماهيانه است و برای برخی روزانه. در برخی افراد هم بی اختياری با تغيير حالت مدفوع تشديد میشود. مثلا مدفوع سفت قابل كنترل ولی مدفوع نرم غير قابل كنترل است.
مطلب مرتبط: تغییر شکل مدفوع
در بعضی بيماران هشدار و نياز به اجابت غيرعادی میشود و بيمار اصلا حس اجابت ندارد ولی يكباره مدفوع شل يا سفت خارج ميشود. بعضیها هم احساس فوريت دارند، يعنی حس اجابت دارند ولی نمیتوانند مدفوع را برای بلند مدت نگه دارند. بيمار میخواهد هميشه در نزديكی توالت باشد و از وضعيتهايی كه به توالت دسترسی ندارند، اجتناب میورزد.
بی اختياری چگونه تشخيص داده میشود؟
برای تشخيص بی اختياری مدفوع بررسی دقيق سابقه بيمار و گوش دادن به مشكلاتش لازم است. پزشک بايد با طرح سوال شدت علائم را دقيقا بررسی كند كه شامل دفعات بی اختياری گاز و مدفوع شل يا سفت، حس نياز به اجابت ، تاثير بی اختياری بر روند زندگی (نياز به گذاشتن پارچه) و شدت علائم است.
سابقه دقيق جراحیها و داروهای مصرف شده نيز لازم است. اين موارد شامل هرگونه جراحی ركتوم قبلی و نوع آن، سابقه اسهال ، التهاب و كوليت روده ، مشكلات كف لگن مانند بی اختياری در ادرار يا پرولاپس ركتوم (كه ركتوم برمیگردد و از بدن بيرون میزند) سابقه بيماریهای عصبی، داروها و سابقه بيماریهای زنانه میباشند.
پس از بررسی كامل سوابق بيمار، معاينه كامل جسمی میتواند دليل این مشکل را مشخص کرده و برای درمان برنامهريزی شود. معاينه جسمی شامل مقعد و پوست اطرافش، معاينه مقعد با انگشت و آنوسكوپی (مشاهده درون مقعد با دوربين) میباشند.
مطلب مرتبط: معاینه مقعدی چگونه انجام میشود؟
براي تاييد و يافتن علت اصلی بیماری، آزمايشات ديگری هم شايد لازم شوند مثل سونوگرافی از مقعد كه طی آن ميلهای داخل مقعد فرو رفته و دستگاه قادر به پخش تصاوير از عضلهها و هرگونه موارد غيرعادی میباشد. اين عمل مخصوصا اگر قرار است روی عضلهها انجام شود، بسيار ضروری است.
براي ارزيابي بی اختياری مدفوع تست های ديگری مانند كولونوسكوپی ، الكترومايوگرافی (براي تست عصب های پودندال) و دفيكوگرافي هم موجودند.
درمان بی اختياری مدفوع
درمان توصیه شده برای بی اختیاری مدفوع به علت آن بستگی دارد. برای مدیریت بی اختیاری مدفوع، ممکن است لازم باشد بیش از یک درمان یا ترکیبی از درمانها را امتحان کنید. درمانهای احتمالی عبارتند از:
- تغيير رژيم غذايی: یک رژیم غذایی با فیبر بالا برای افزایش حجم مدفوع، تقریبا همیشه توصیه میشود.
- دارو: ممکن است داروهایی برای کمک به کنترل اسهال یا سایر بیماریهایی که باعث این عارضه میشوند، تجویز شود.
- تمرین عضلانی: پزشک شما ممکن است ورزش های خاصی را توصیه کند که میتواند به تقویت عضلات کف لگن شما کمک کند.
- بیوفیدبک: روشی است که میتواند به شما در یادگیری کنترل حرکات روده کمک کند.
- تحریک الکتریکی: ایمپلنتهایی که باعث ایجاد پالسهای الکترونیکی کوچک میشوند ممکن است با جراحی در نزدیکی اعصاب مهم قرار داده شوند تا به مدیریت حرکات روده کمک کنند.
- پلاگین مقعدی: این وسیله قابل جابجایی میتواند کنترل شما را هنگام رفتن به توالت راحتتر کند.
- عمل جراحی: در برخی موارد، جراحی ممکن است عملکرد روده شما را بهبود بخشد یا یک مشکل ساختاری را برطرف کند.
درمانهای ساده مانند تغییر رژیم غذایی، داروها، تمرینات رودهای، و ورزشهایی برای تقویت عضلات کف لگن میتوانند علائم را تا حدود 60 درصد بهبود بخشند و 1 نفر از 5 را درمان کنند.
بدون در نظر گرفتن نوع درمان، بيمار بايد در مورد نتيجه نهايی واقع بين باشد. هدف اصلی رساندن بيمار به وضعيتی قابل قبول است تا بتواند به فعاليتهای روزمرهای كه قبلا نميتوانست انجام دهد برگردد و از آنها لذت ببرد، ولی نبايد انتظار رفع كامل و بی نقص بی اختياری مدفوع را داشته باشد.
سوالاتی که باید از جراح بپرسید
- برای بررسی بی اختياری چه آزمايشاتي در نظر داريد؟
- شدت بيماری من در مقايسه با بيماران ديگر چيست؟
- چه اهداف واقعي خواهيم داشت؟
- گزينههای غيرجراحي چيست؟
- درمان با دارو چقدر موثر است و خطراتش چيست؟
- گزينههايی جراحی چه هستند؟
- درمان با جراحي چقدر موثر است و خطراتش چيست؟
- اگر درمان خاصي جواب نداد آيا گزينه ي ديگري موجود است؟
- پس از جراحي انتظار چه چيزي داشته باشم؟
- تسكين درد پس از جراحي به چه صورت خواهد بود؟
- اگر در پي درمان نباشم با چه خطراتي مواجه هستم؟
باسلام سوالم این است که درمان طب سنتی از طریق کف پا با داروی همزمان برای فردی که دچاربیماری عدم کنترل مدفوع ودیابتی می باشد تاثیری دارد و یا اینکه این درمان مضر است
ضرری نداره
سلام نمیدونم چرا پرسش من پاک میشه وپاسخی ندارم
پاسخ داده شد
سلام من دچار بی اختیاری مدفوع شدم وباتحقیقی که داشتم بیشتر فاکتورهای لازم برای بی اختیاری رو دارم. زایمان سخت، دیابت، جراحی درآوردن رحم ،یبوستهای شدید از بچگی والبته بعداز بیماری سخت کرونا مبتلا شدم نوارعصب گرفتم مشکلی نبود کولونوسکپی وآندوسکپی هم مساله ای نداشت ۲۰ جلسه
بیوفیدبک هم تاثیری نداشت.به دکتر هم مراجعه کردم ایشون گفتند ۵۰ درصد بعداز جراحی خوب میشی و۵۰ درصد هم امکان داره بدتر بشی چیکار باید بکنم؟
سلام
دوست عزیز متاسفانه تو این مرحله تنها راه جراحی هست که توصیه میکنم به دکتر حتذق انتخاب کنید چون عمل ریسکی هست و نتیجه قطعی نداره
بعضی وقتا نمیتونم خروج باد رو کنترل کنم باید چیکار کنم
میتونید ورزش کگل انجام بدین و اگر بهتر نشدین به پزشک مراجعه کنید
با سلام خدمت همه دوستان
آقای دکتر من فردی هستم 36ساله سال 97 با حسابت شیع برنده ای 50درصد نخاعم آسیب دید و مشکل زیادی برام ایجاد شد کنترل ادرار کار و مدفوع نداشتم در حال حاضر کنترل ادرار خوب شده مشکل مدفوع متوجه میشم ولی نهایتاً 2دقبقه وقت دارم خودمو به دستشویی برسونم آیا درمانی هست برای مشکل من و باید به چ متخصص مراجعه کنم ممنون میشم جوابه بنده را بدهید
سلام
اگر آسیب نخاعی هست باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید
سلام خسته نباشی من ۳۲سالم ببخشید من بی اختیاری مدفوع دارم دستشویم میگره باید زود برم دستشویی وگرنه خودمو خراب میکنم دویل سه بارم خودمو خراب کردم راهی هست دست خودم نیست
سلام
اگر بی اختیاری مدفوع شدید هست ممکنه نیاز به جراحی داشته باشید که بعد از معاینه میشه نظر قطعی داد
سلام جناب دكتر
٢٧ سالمه من هم مشكل بي اختياري مدفوع دارم واگر يه جاي باشم كه امكان دسترسي به سرويس بهداشتي نباشد حتي بعضي وقت احساس مدفوع هم ندارم برام استرس پيش مياد و بايد سريع به جستجو سرويس بهداشتي بپردازم .
منو از اجتماع دور ساخته اين موضوع
حتي نميتونم درست كاري انجام بدم همش به فكر اين موضوع استم
بايد به چه دكتري مراجمه كنم
لطفااا منو كمك كنيد 🙏🏻
سلام
به متخصص کولورکتال خوب مراجعه کنید ممکنه با جراحی برطرف بشه
سلام خدمت اقای دکتر من الان یکماهه مدفوعم شل شده وابکی هست ولی اسهال ندارم که بگم به خاطر اسهاله ولی مدفوعم ابکی هست موضوع چیه ؟؟
سلام
دلایل گوناگونی ممکنه داشته باشه با توجه به سایر علائمتون دکتر گوارش میتونه کمکتون کنه
سلام چند سال قبل رابطه مقعدی داشتم حدود 7 الی 8 بار ، الان تقریبا 8 سال میگذره و از حدود دو سال قبل حس میکنم عضلات نگهدارنده مدفوع ام شل شده و باید سریع به دستشویی مراجعه کنم البته که مشکل شقاق هم دارم
با توجه به اینکه چند سال قبل رابطه مقعدی داشتم آیا درمان لیزری جهت بهتر شدن وضعیت عضلات نگهدارنده مدفوع وجود داره ؟ یا فقط درمان و جراجی تهاجمی است ؟
چقدر درمان شقاقی که دارم به بهتر شدن عضلات نگهدارنده کمک میکنه ؟
سلام
این شرایط میتونه بخاطر شقاق هم باشه
باید معاینه انجام بشه اما لیزر شقاق راه درمان مناسبی برای این بیماری هست سایر روشها مثل جراحی میتونن بیشتر باعث بی اختیاری بشن
بعد از معاینه میتونم نظر قطعی بدم
تماس 02188870896
بستگان من مادرزادبی اختیاری مدفوع دارد.گویامقعدایشان توان جمع شدن وحسگری ندارد.کلستومی انجام داده امااصلا راضی نیست راهنمایی کنیدممنون میشم یاعلی
متاسفانه بجز جراحی و بیوقیدب راه دیگهای برای درمانش نیست